Kunst snuiven op straat

Zo bepleitte ze dat vrouwen ook ‘mannenberoepen’ moesten kunnen uitoefenen en drong ze aan op het openstellen van middelbare scholen voor beide geslachten. Door dit soort zaken werd ze bekend als voorvechtster van de rechten van de vrouw en speelde ze een cruciale rol in de vrouwenemancipatie.
Ter nagedachtenis aan Mienette Storm werd in 1955 op haar geboortehuis een bronzen plaquette onthuld, gemaakt door Marian Gobius. Deze verdween, maar in 1999 is een nieuw exemplaar geplaatst van de hand van Els Benjamins. De plaquette is gebaseerd op het oorspronkelijke ontwerp.
Delvenaar Wim Boonenburg werkt aan een roman over het leven van Mienette Storm.

Beeldend kunstenaar Jan Christoffel Schultsz maakte het kunstwerk in 1909 na het winnen van een ontwerpwedstrijd voor een monument voor de zeventiende-eeuwse natuurwetenschapper. Van Leeuwenhoek is vooral bekend van de zelf ontworpen microscoop waarmee men voor het eerst bacteriën kon zien. Hij deed ook vooruitstrevende wetenschappelijke ontdekkingen, waaronder rode bloedcellen, zaadcellen en het streeppatroon op spiervezels. Hij stuurde zijn bevindingen naar de Royal Society in Londen, een genootschap van vooraanstaande wetenschappers. Zo werd hij breder bekend. Op 26 augustus 1723 overleed Van Leeuwenhoek in zijn geboortestad, bijna 91 jaar oud. Volgens de verhalen dicteerde hij op zijn sterfbed een brief aan de Royal Society waarin hij het fladderen van zijn middenrif zo grondig beschreef dat de aandoening de ‘ziekte van Van Leeuwenhoek’ wordt genoemd. Hij werd op 31 augustus 1723 in de Oude Kerk begraven.
In 2018 losten onderzoekers van de TU Delft en Rijksmuseum Boerhaave een eeuwenoud raadsel rond de microscopen van Antoni van Leeuwenhoek op. Zij toonden aan dat de Delftse lakenhandelaar annex amateurgeleerde dunne, zelfgeslepen lensjes gebruikte.

Op de hoek van de Nieuwstraat/Oude Delft staat dit stenen beeld in een nis van de Sint Hippolytuskapel. De oorsprong van dit gebouw ligt rond 1400. De kapel bevond zich naast het Heilige Geestzusterhuis. De oudste naam van de kapel is dan ook ‘Kapel van het Heilige Geestzusterhuis’. In de volksmond Heilige Geestkapel genoemd. In de loop der eeuwen had het gebouw verschillende functies, als munitiemagazijn, pakhuis en zelfs slachthuis. Van 1923 tot 1966 was het de aula van de Technische Hogeschool Delft (nu TU Delft). Toen na de afbraak van de Hippolytuskerk aan de Voorstraat in 1972 een groep gelovigen als gemeenschap bij elkaar bleef in deze middeleeuwse kapel, kozen zij voor de naam ‘Sint Hippolytuskapel’. Dit als eerbetoon aan Sint Hippolytus, sinds 1396 de patroon van Delft.

Het beeld ‘Vrouw met Vlam’ dateert uit 1930 en werd gemaakt door de Delftse beeldhouwer, medailleur en restaurateur Henk Etienne. Hij werd in 1895 in Delft geboren, studeerde aan de Technische Hogeschool en werkte het grootste deel van zijn leven in de Prinsenstad. De ‘Vrouw’ is geen heilige, maar symboliseert de wetenschap. De vlam is een bekend symbool van de TU en verwijst naar de mythe van Prometheus, de titaan die het vuur stal van de goden en aan de mensen gaf. Daarmee werd het voor de mens mogelijk om gereedschappen te maken en zich te ontwikkelen. In Delft staan verschillende kunstwerken van Henk Etienne, waaronder het beeld van dichter en criticus Dirk Coster in de tuin van het Meisjeshuis (zie nummer 4) en ‘Koningin Wilhelmina’ (1938) bij het Koningsplein (zie nummer 22).

In de tuin van het Meisjeshuis aan de Oude Delft 116 staat dit beeld van Dirk Coster (1887-1956). Deze dichter en criticus woonde en werkte in Delft. Hij richtte onder andere tijdschrift De Stem op. Het borstbeeld van ereburger Coster werd in 1963 geschonken door de Katholieke Studentenvereniging Sanctus Virgilius ter gelegenheid van haar dertiende lustrum.

Beeldhouwer, medailleur en restaurateur Henk Etienne werd in 1895 in Delft geboren. Hij studeerde aan de Technische Hogeschool en werkte het grootste deel van zijn leven in de Prinsenstad. In Delft staan verschillende kunstwerken van Henk Etienne, waaronder ‘Vrouw met Vlam’ (1930) in een nis van de Sint Hippolytuskapel (zie nummer 4) en ‘Koningin Wilhelmina’ (1938) bij het Koningsplein (zie nummer 22).

Beeldhouwer John Grosman werd in Delft geboren, maar bracht de rest van zijn leven door in Arnhem en Amsterdam. Nadat hij in 1970 verongelukte, kocht de gemeente uit zijn nalatenschap dit beeld en werd het in de tuin van het Meisjeshuis geplaatst. Het beeld is laat werk van Grosman. Hij begon als beeldhouwer realistisch, maar dit bevredigde hem steeds minder; zijn werk werd daarom abstracter. Het beeld geeft door de losse elementen een ritmische beweging weer.

Richard de Vrijer (1948) studeerde aan de Academie van Beeldende Kunsten in Rotterdam (1970-1976) en aan de Rijksacademie te Amsterdam (1976-1978). Naast vrij werk in brons en steen voert hij opdrachten uit voor particulieren, bedrijven en overheidsinstellingen: beelden, portretten, reliëfs en penningen.

In de Schoolstraat staat dit stalen beeld, gemaakt door de Delftse beeldhouwer Hans la Hey. Het is onderdeel van een serie van vier beelden, getiteld ‘Vier windstreken’. Hans la Hey kwam op een bijzondere wijze tot deze creatie. Hij hoorde het verhaal dat Willem van Oranje op 10 juli 1584 niet vermoord zou zijn door Balthasar Gerards, maar een natuurlijke dood was gestorven. De 27-jarige Fransman, geboren in Vuillafans, zou dan ook ten onrechte na vier dagen gruwelijke martelingen zijn geëxecuteerd. Dit gebeurde door vierendelen met trekpaarden. De verschillende ledematen werden hierna op de toegangspoorten van Delft ‘tentoongesteld’. Reden genoeg voor La Hey om vier beelden te ontwerpen als ‘eerbetoon’ aan Gerards; ze zijn zo geplaatst dat de Markt het middelpunt vormt. De beelden geven de vier dimensies van ruimte weer, namelijk lengte, breedte, hoogte en diepte. De andere kunstwerken staan aan de Nieuwe Plantage (nummer 28) en bij de Oostpoort (nummer 43). Het beeld dat aan de Zuidwal stond, is verdwenen.
Hans la Hey volgde zijn opleiding aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten. Sinds zijn afstuderen in 1976 werkt hij als beeldend kunstenaar.

Geertruyt van Oosten (±1320-1358) was begijn in het Bagijnhof aan de Oude Delft. Het leiden van zo’n vroom leven deed ze niet uit puur christelijke overwegingen: ze was even daarvoor verlaten door haar verloofde. Haar leven als begijn is, zo wordt gezegd, zeer bijzonder verlopen. Doordat ze zo opging in geestelijke overpeinzingen, zou er tot veertig dagen na Kerstmis melk uit haar borsten zijn gekomen. Ook zou ze op Goede Vrijdag de stigmata hebben ontvangen: ze kreeg wonden die Christus ook had bij zijn kruisiging. Die bloedden zeven maal per dag tot veertig dagen na Pasen. Ook zou ze een visioen hebben gehad over waar de Nieuwe Kerk moest worden gebouwd. Tijdens haar leven werd ze als heilig beschouwd, hoewel dit vanuit Rome nooit is erkend. Het beeld, waarop foutief het geboortejaar 1330 is geschreven, staat bij de Oude Kerk waar ze indertijd is begraven. Beeldhouwer en illustrator Arie Teeuwisse behoort tot de meest vooraanstaande figuratieve kunstenaars uit de tweede helft van de twintigste eeuw. Hij is vooral bekend door zijn dierplastieken, maar heeft ook de menselijke figuur vaak uitgebeeld. Van 1963 tot 1982 was hij docent beeldhouwen aan de Academie van Beeldende Kunsten te Rotterdam. Hij woonde en werkte in Amsterdam, maar had vanaf 1969 een tweede atelier in Uffelte. Hij maakte ook het standbeeld van Stalpaert van der Wiele aan het Bagijnhof (nummer 17).

Johannes Stalpaert (of Stalpart) van der Wiele (1579-1630) heeft veel betekend voor de katholieken in Delft vanaf het moment dat hij pastoor werd in 1612. Katholieken werden in die tijd namelijk sterk benadeeld. Hij richtte onder meer een schuilkerk voor hen in aan het Bagijnhof. Naast zijn pastorale werk was hij rector van het Bagijnhof en het Sint-Agathaklooster. Ook schreef hij geestelijke liederen en lofzangen voor heiligen; hij behoort tot de meest vooraanstaande dichters van de contrareformatie. Na zijn dood werd hij begraven in de Oude Kerk in Delft. Het beeld om Stalpaert van der Wiele te gedenken is geplaatst bij de kerk waar Van der Wiele predikte. Tegenwoordig is dit de Oud-Katholieke Parochie HH Maria en Ursula.
Beeldhouwer en illustrator Arie Teeuwisse behoort tot de meest vooraanstaande figuratieve beeldhouwers uit de tweede helft van de 20e eeuw. Hij is vooral bekend door zijn dierplastieken, maar heeft ook de menselijke figuur vaak uitgebeeld. Van 1963 tot 1982 was hij docent beeldhouwen aan de Academie van Beeldende Kunsten te Rotterdam. Hij woonde en werkte in Amsterdam, maar had vanaf 1969 een tweede atelier in Uffelte. Hij maakte ook het standbeeld ‘Geertruyt van Oosten’ bij de Oude Kerk (nummer 13).

Henk Tieman studeerde aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag. Van 1938 tot 1982 werkte hij als monumentaal kunstenaar op de afdeling Bouwaardewerk van de Koninklijke Delftse Aardewerkfabriek De Porceleyne Fles. Na de Tweede Wereldoorlog groeide deze afdeling sterk en nam zelf ontwerpers in dienst. Tieman heeft keramiek ontworpen en geproduceerd voor talloze gebouwen in Nederland, maar ook bijvoorbeeld cloisonné tegels. Voor de openbare bibliotheek van Delft maakte hij het kleurrijke glaskunstwerk ‘met de vliegende boeken’ in dertien panelen. Toen de bibliotheek in 2007 verhuisde, kreeg het werk onderdak in de TU Delft Library. Tieman overleed in januari 2001 op 79-jarige leeftijd in Rotterdam.

Aan het graf zit een raadsel vast dat tot op heden, ondanks diverse onderzoeken, nog steeds niet is opgelost. Karl Wilhelm Naundorff was van alles: horlogemaker, uitvinder, predikant. Ook claimde hij de Franse troonopvolger Lodewijk XVII te zijn. Op het moment dat Karl de Franse familie voor de rechtbank daagt omdat ze zijn identiteit niet erkennen, worden ze hem zat en sturen hem naar Engeland. Daar ontwerpt hij een krachtige bom, die ontploft in zijn huis. Hij loopt heftige brandwonden op, komt hierdoor in geldnood en belandt in de gevangenis. Koning Willem II hoort van de bomuitvinder en nodigt hem uit in Nederland te komen wonen. De koning biedt hem een atelier aan in Delft, waar hij als uitvinder helemaal tot zijn recht kan komen: Oude Delft 48. Nog geen jaar later wordt hij hier onder dubieuze omstandigheden dood aangetroffen. Waarschijnlijk is hij vergiftigd. Karl wordt vervolgens begraven alsof hij inderdaad de troonopvolger van Frankrijk is. Zijn familie maakt zich hier ook hard voor omdat het geld en de roem uiteraard goed uitkomen. Het ene na het andere bewijs toont echter aan dat het verhaal niet klopt. In 1998 wordt dat nog eens officieel bevestigd door onderzoekers van de universiteit Leuven. Met DNA-proeven stellen zij na 150 jaar vast dat het Karl Wilhelm Naundorff een bedrieger was.
De Delftse schrijfster Trudy van der Wees en dirigent/zangdocent Michel Poels van Stichting Zangstudio Delft maken een muziektheaterstuk over het bizarre verhaal van ‘het geheim van het Kalverbos’. Het plan is om in maart 2022 bij Lijm & Cultuur in première te gaan.

Beeldhouwer, medailleur en restaurateur Henk Etienne werd in 1895 in Delft geboren, studeerde aan de Technische Hogeschool en werkte het grootste deel van zijn leven in de Prinsenstad. Hij maakte ook het stenen beeld ‘Vrouw met vlam’. Dit staat in een nis van de Sint Hippolytuskapel op de hoek van de Nieuwstraat/Oude Delft (zie nummer 4).

Cor Dam studeerde aan de Koninklijke Academie voor beeldende kunsten in Den Haag en de TU Delft, vormgeving van beeldhouwende technieken. Hij werkte van 1950 tot 1965 als ontwerper bij de Koninklijke Delftse Aardewerkfabriek (De Porceleyne Fles), daarna tot 1980 bij de Keramische Ateliers Structuur 68 in Den Haag en vanaf 1988 als docent Vrij Boetseren aan de VAK in Delft.
In zijn jeugd boetseerde, tekende en plakte Cor al op de kleuterschool. Hij is dat eigenlijk altijd blijven doen. Van al zijn interesses hebben tekenen, schilderen en boetseren het uiteindelijk gewonnen. Cor Dam had een grote bewondering voor het werk van Henri Moore (1898-1986), maar liet zich ook inspireren door de beelden van Constantin Brâncuşi (1876-1957), Jacques Lipchitz (1891-1973) en Hans Arp (1887-1966). Zowel zijn beelden als schilderijen hebben veel met elkaar gemeen. Ze worden gekenmerkt door geometrische motieven, waarvan de driehoek de belangrijkste is.

Aan de Nieuwe Plantage staat dit stalen beeld, gemaakt door de Delftse beeldhouwer Hans la Hey. Het maakt deel uit van een serie van vier beelden, getiteld ‘Vier windstreken’. Hans la Hey kwam op een bijzondere wijze tot deze creatie. Hij hoorde het verhaal dat Willem van Oranje op 10 juli 1584 niet vermoord zou zijn door Balthasar Gerards, maar een natuurlijke dood was gestorven. De 27-jarige Fransman, geboren in Vuillafans, zou dan ook ten onrechte na vier dagen gruwelijke martelingen zijn geëxecuteerd. Dit gebeurde door vierendelen met trekpaarden. De verschillende ledematen werden hierna op de toegangspoorten van Delft ‘tentoongesteld’.

Geïnspireerd door dit verhaal ontwierp La Hey vier beelden als ‘eerbetoon’ aan Gerards; ze zijn zo geplaatst dat de Markt het middelpunt vormt. De beelden geven de vier dimensies van ruimte weer, namelijk lengte, breedte, hoogte en diepte. De andere kunstwerken staan in de Schoolstraat (nummer 10) en bij de Oostpoort (nummer 43). Het beeld dat aan de Zuidwal stond, is verdwenen. Hans la Hey volgde zijn opleiding aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten. Sinds zijn afstuderen in 1976 werkt hij als beeldend kunstenaar.

Voor hotel De Plataan staat een veelkleurige mozaïekwand met een afbeelding van het Doelenplein met een doel, platanen en vogels. Onderaan het smalle deel zit een muis, die aan een tafeltje een krant leest en een mok vasthoudt. Het opvallende kunstwerk is gemaakt door de Amerikaans-Nederlandse (Delftse) mozaïek kunstenares Nan Deardorff McClain van Smashing Tiles Mozaiek. Vanaf haar komst naar Delft, in 2008, zet zij zich actief in voor stadsverfraaiing. Haar eerste project was een fietswiel dat ze met mozaïeksteentjes versierde en in de vlaggenmast van haar woning aan de Pluympot stak (zie nummer 33). Sindsdien ontstaan er ieder jaar nieuwe mozaïeken uit haar handen. Meerdere projecten hebben de Delfia Batavorum prijs (of de publieksprijs van Delft op Zondag) gekregen voor stadsverfraaiing. Haar nieuwste project is de Keramieken Kaart van Delft in de Papenstraat (zie nummer 35). Zie ook nummers 26, 27 en 46

De nieuwbouw van Filmhuis Lumen (geopend op 1 februari 1996) gaf aanleiding tot het plaatsen van twee nieuwe kunstwerken. Naast ‘Het Stalen Huis’ van Frans de Wit (zie nummer 34) ging ook deze ‘Filmdraagster’ van Marianne Neve deel uitmaken van het filmhuis. Het hardstenen beeld toont een stevige dame, bekeken op de rug, die filmrollen draagt, zelfs op haar hoofd. Het beeld is geïntegreerd in de entree van het filmhuis. Kunstenares Marianne Neve studeerde aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten (Den Haag) en de Rijksacademie van beeldende kunsten (Amsterdam). Sinds 1988 werkt ze als zelfstandig beeldhouwer in Delft.

Aan de Pluympot bevindt zich een etalage die ooit was gemaakt voor een damesmodewinkel aan de Verwersdijk. Daarin kwam later het Griekse restaurant Delphi’s, dat geen behoefte meer had aan de etalage, temeer omdat daarachter een bedrijfsruimte kwam. De etalage werd dichtgetimmerd. Dit gesloten vlak was, mede door bekladding en graffiti, een zeer storend element in het stadsbeeld vlak bij Filmhuis Lumen en hotel De Plataan. In het kader van Levende Etalagedag, op 10 april 2010, kwam ook deze dichtgetimmerde etalage tot leven. Op de aftimmering werd die dag een groot mozaïek aangebracht van blauwe, witte en blauw met witte keramische tegels en vooral scherven ervan, gecombineerd met stukjes spiegelglas. De hoofdvoorstelling bestaat uit een fiets en een boom. Buurtbewoonster en kunstenares Barbara van Gelder was de initiator en coördinator van de actie. Kunstenaars Nan Deardorff-McClain en Janet Veenendaal voerden het project uit in samenwerking met buurtbewoners en bezoekers. De materialen werden gesponsord door Hotel De Plataan, buurthuis 3Ackers, Filmhuis Lumen en restaurant Delphi’s. Door het aanbrengen van het mozaïek is niet alleen een dichtgetimmerde etalage omgevormd tot een vrolijk element in de straat, maar is feitelijk ook de omgeving opgefleurd. Het Delfts blauwe mozaïektableau won in 2010 de Le Comteprijs van historische vereniging Delfia Batavorum.

De Amerikaans-Nederlandse (Delftse) mozaïek kunstenares Nan Deardorff McClain van Smashing Tiles Mozaiek zet zich vanaf haar komst naar Delft, in 2008, actief in voor stadsverfraaiing. Meerdere van haar projecten hebben de Delfia Batavorum prijs (of de publieksprijs van Delft op Zondag) gekregen. Haar nieuwste project is de Keramieken Kaart van Delft in de Papenstraat (nummer 35).  Zie ook nummers 26, 27, 32 en 46.

De nieuwbouw van filmhuis Lumen (geopend op 1 februari 1996) ging gepaard met de komst van nieuwe kunstwerken. Behalve de ‘Filmdraagster’ van Marianne Neve (zie nummer 32) verrees ‘Het Stalen Huis’ van Frans de Wit. Dit werk is bevestigd aan de gevel van het filmhuis, als de stalen wandbekleding van een filmdoos. ‘De film begint’, staat erop geschreven.
Franciscus Theodorus Alexandros (Frans) de Wit was beeldhouwer en landschapskunstenaar. Hij studeerde van 1960 tot 1965 aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag en maakte deel uit van de zogenaamde Haagse School. Frans de Wit was een van de beste Nederlandse beeldhouwers van zijn generatie, samen met Carel Visser, David van de Kop, Cornelius Rogge en Lon Pennock. Hij bouwde aan een indrukwekkend oeuvre, waarin opdrachten voor beelden in de openbare ruimte een grote plaats innamen.

De Keramieken Kaart is genomineerd voor de Le Comteprijs 2020 van historische vereniging Delfia Batavorum. ‘De kaart, in feite een groot tableau, is opgebouwd uit kleinere, driedimensionale stukken keramiek. De grotere panden zoals de kerken en het stadhuis zijn, hoewel herkenbaar, duidelijk vereenvoudigd en erg vrij weergegeven. Evenals de afzonderlijke gebouwtjes is ook de complete afbeelding geen exacte kopie, maar een vrije interpretatie van de historische voorbeelden. De keramieken kaart, op zich al een opvallend en mooi kunstwerk, heeft daarmee ook een toegevoegde betekenis als een hedendaagse interpretatie van de historische kaarten van Delft’, aldus de jury.