Kunst snuiven op straat

Sinds 2015 heeft Delft een nieuw station. Na zes jaar bouwen reden op 28 februari de eerste treinen door de spoortunnel, de officiële opening was op 9 april. De entreehal is voorzien van een gewelfd plafond met een historische kaart van de stad en omgeving uit 1877, met het eerste station van Delft op steenworp afstand van het nieuwe station. De kaart toont ook de stadsgracht die na de bouw van de spoortunnel weer terug is langs de Phoenixstraat. De plattegrond van ongeveer 70 bij 110 meter is zowel zichtbaar bij binnenkomst vanaf de perrons als vanuit de stadsingang. Het beeld verandert wanneer de reiziger door de ruimte loopt, doordat op elk punt een ander deel van de afbeelding in het zichtveld valt. Het gewelf bestaat uit 1929 rechte en gebogen aluminium lamellen van 20 cm hoog en 7 cm breed, die 30 cm uit elkaar zijn geplaatst. De lamellen zijn aan beide kanten voorzien van geprinte verticale stroken. De plattegrond bestaat in totaal uit bijna 30 miljoen blauwe stippen. De specifieke kleur Delfts blauw van de plattegrond is nauwkeurig afgestemd op de tegels die zijn toegepast in de afwerking van kolommen en wanden. Het plafondontwerp was in 2016 overall winnaar van de Sign+ Award en winnaar in de categorie Architectural Signage.

Op de voorgevel van Hotel Grand Canal, Breestraat 1, eert een bronzen maquette de Delftse sociaal hervormster, publiciste en wereldreizigster Anna Maria Margaretha Storm–van der Chijs (1814-1895). Zij werd hier geboren en woonde er tot 1855.
Mienette, zoals ze door familie en bekenden genoemd werd, was het jongste kind en de enige dochter in huize Van der Chijs. Haar ouders behoorden tot de Delftse elite: vader stamde uit een geziene koopmansfamilie en handelde in thee, boter en kaas; moeder was een generaalsdochter. Mienette was een vooraanstaand lid van de vrouwenvereniging ‘Dorcas’ (1833-1920), die behoeftige weduwen, alleenstaande vrouwen en grote gezinnen steun verleende. In 1845 trouwde Mienette met de Delftse predikant Willem Storm, die helaas twee maanden later overleed. Als weduwe richtte zij vervolgens aan de Verwersdijk een leer- en werkschool op voor hulpbehoevende meisjes in Delft. Daarnaast reisde ze de hele wereld rond; van Zuid-Afrika en Amerika tot Canada, Mexico en Cuba. Mienette Storm was geïnteresseerd in de manier van leven van vrouwen in andere landen, en dat inspireerde haar voor activiteiten in Nederland.
Zo bepleitte ze dat vrouwen ook ‘mannenberoepen’ moesten kunnen uitoefenen en drong ze aan op het openstellen van middelbare scholen voor beide geslachten. Door dit soort zaken werd ze bekend als voorvechtster van de rechten van de vrouw en speelde ze een cruciale rol in de vrouwenemancipatie.
Ter nagedachtenis aan Mienette Storm werd in 1955 op haar geboortehuis een bronzen plaquette onthuld, gemaakt door Marian Gobius. Deze verdween, maar in 1999 is een nieuw exemplaar geplaatst van de hand van Els Benjamins. De plaquette is gebaseerd op het oorspronkelijke ontwerp.

De Delftse kunstenaar Tijn Noordenbos beschilderde vijf deuren in de Smitsteeg in zijn kenmerkende kubistisch-realistische stijl. Van het kunstwerk ‘Optocht met majorettes’ is helaas één paneel verdwenen.
Tijn Noordenbos startte zijn loopbaan als sociaalwerker, maar wilde liever iets met zijn handen doen. In 1980 begon hij zijn een eigen meubelmakerij en ontwerpstudio ‘prettig gestoorde meubels’. Twee jaar later opende hij samen met zijn vrouw Annemiek aan de Oude Delft galerie annex koffiehuis ‘Uit de kunst’. In 2005 vond hij een nieuwe passie als beeldend kunstenaar. ‘In de vakantie las ik een leuk boek over het leven van kunstenaars. Ik dacht: ik ga kunst maken. Wordt het niks, dan neemt het niet zoveel ruimte in als een meubel. Na wat geteken van figuurtjes, met de liniaal, ik bleef nog een beetje meubelmaker, besloot ik ze in het groot te maken. De eerste serie was ontstaan. Een kennis zei tegen me dat hij de achtergrond miste. Ik ben vervolgens op een plaat hout gaan schilderen, en zo ontstonden de schilderijen met de strakke poppetjes-stijl. Vaak zijn ze wat somber, dat klopt. Ik schilder graag het leven op zijn allergewoonst, saai, leeg, treurig.’
Naast schilderijen en objecten houdt Tijn zich ook bezig met straatkunst. Op verschillende plekken in de stad brengt zijn kleurrijke werk een verrassend accent in het straatbeeld.

Deze bronzen plaquette op de gevel van makelaar Van Silfhout & Hogetoorn toont het Delftse muzikantenechtpaar Antonio Benedetto Fusco (Villatina 1854-Delft 1943) en Giuseppina Capocci (Picinisco 1867-Delft 1944), beter bekend als de Italiaanse orgeldraaier en zijn vrouw. Via deze plaquette, gemaakt door beeldend kunstenaar Els Benjamins uit Heemstede, staan zij symbool voor alle Italiaanse immigranten in Delft. Bij de onthulling van het kunstwerk, op 2 juni 2002, was ook de in Delft wonende achterkleinzoon Antonio Fusco aanwezig.

Aan het hek van het Meisjeshuis aan de Oude Delft 116 hangt de bronzen plaquette van de beroemde Delftse natuurkundige, microbioloog en lakenhandelaar Antoni van Leeuwenhoek (1632-1723). Ten onrechte, want hij woonde aan de Hippolytusbuurt 1. Begin twintigste eeuw was dit echter niet bekend en dacht men dat Oude Delft 116 zijn woonhuis was.
Beeldend kunstenaar Jan Christoffel Schultsz maakte het kunstwerk in 1909 na het winnen van een ontwerpwedstrijd voor een monument voor de zeventiende-eeuwse natuurwetenschapper. Van Leeuwenhoek is vooral bekend van de zelf ontworpen microscoop waarmee men voor het eerst bacteriën kon zien. Hij deed ook vooruitstrevende wetenschappelijke ontdekkingen, waaronder rode bloedcellen, zaadcellen en het streeppatroon op spiervezels. Hij stuurde zijn bevindingen naar de Royal Society in Londen, een genootschap van vooraanstaande wetenschappers. Zo werd hij breder bekend. Op 26 augustus 1723 overleed Van Leeuwenhoek in zijn geboortestad, bijna 91 jaar oud. Volgens de verhalen dicteerde hij op zijn sterfbed een brief aan de Royal Society waarin hij het fladderen van zijn middenrif zo grondig beschreef dat de aandoening de ‘ziekte van Van Leeuwenhoek’ wordt genoemd. Hij werd op 31 augustus 1723 in de Oude Kerk begraven.
In 2018 losten onderzoekers van de TU Delft en Rijksmuseum Boerhaave een eeuwenoud raadsel rond de microscopen van Antoni van Leeuwenhoek op. Zij toonden aan dat de Delftse lakenhandelaar annex amateurgeleerde dunne, zelfgeslepen lensjes gebruikte.

Boven de ingang van het Meisjeshuis aan de Oude Delft 116 staan twee stenen beelden van weesmeisjes, gemaakt door beeldhouwer Jacob Mattheus Cressant. Hij was een zoon van Jacobus Cressant die zich rond 1728 vanuit Frankrijk in Utrecht vestigde als beeldhouwer. Hij leerde het vak van beeldsnijder en steenhouwer van zijn vader en kreeg tekenlessen van Jacob de Wit. Jacob woonde en werkte in Delft, later in Alkmaar. Zijn zandstenen bekroningen van de voormalige Duikersluis in Zaandam (herplaatst bij de Wilhelminasluis) genieten bescherming als rijksmonument. Cressant overleed tijdens familiebezoek in Amsterdam, op 59-jarige leeftijd.

Op de hoek van de Nieuwstraat/Oude Delft staat dit stenen beeld in een nis van de Sint Hippolytuskapel. De oorsprong van dit gebouw ligt rond 1400. De kapel bevond zich naast het Heilige Geestzusterhuis. De oudste naam van de kapel is dan ook ‘Kapel van het Heilige Geestzusterhuis’. In de volksmond Heilige Geestkapel genoemd. In de loop der eeuwen had het gebouw verschillende functies, als munitiemagazijn, pakhuis en zelfs slachthuis. Van 1923 tot 1966 was het de aula van de Technische Hogeschool Delft (nu TU Delft). Toen na de afbraak van de Hippolytuskerk aan de Voorstraat in 1972 een groep gelovigen als gemeenschap bij elkaar bleef in deze middeleeuwse kapel, kozen zij voor de naam ‘Sint Hippolytuskapel’. Dit als eerbetoon aan Sint Hippolytus, sinds 1396 de patroon van Delft.

Het beeld ‘Vrouw met Vlam’ dateert uit 1930 en werd gemaakt door de Delftse beeldhouwer, medailleur en restaurateur Henk Etienne. Hij werd in 1895 in Delft geboren, studeerde aan de Technische Hogeschool en werkte het grootste deel van zijn leven in de Prinsenstad. De ‘Vrouw’ is geen heilige, maar symboliseert de wetenschap. De vlam is een bekend symbool van de TU en verwijst naar de mythe van Prometheus, de titaan die het vuur stal van de goden en aan de mensen gaf. Daarmee werd het voor de mens mogelijk om gereedschappen te maken en zich te ontwikkelen. In Delft staan verschillende kunstwerken van Henk Etienne, waaronder het beeld van dichter en criticus Dirk Coster in de tuin van het Meisjeshuis (zie nummer 5) en ‘Koningin Wilhelmina’ (1938) bij het Koningsplein (zie nummer 26).

In de tuin van het Meisjeshuis aan de Oude Delft 116 staat dit beeld van Dirk Coster (1887-1956). Deze dichter en criticus woonde en werkte in Delft. Hij richtte onder andere tijdschrift De Stem op. Het borstbeeld van ereburger Coster werd in 1963 geschonken door de Katholieke Studentenvereniging Sanctus Virgilius ter gelegenheid van haar dertiende lustrum.

Beeldhouwer, medailleur en restaurateur Henk Etienne werd in 1895 in Delft geboren. Hij studeerde aan de Technische Hogeschool en werkte het grootste deel van zijn leven in de Prinsenstad. In Delft staan verschillende kunstwerken van Henk Etienne, waaronder ‘Vrouw met Vlam’ (1930) in een nis van de Sint Hippolytuskapel (zie nummer 5) en ‘Koningin Wilhelmina’ (1938) bij het Koningsplein (zie nummer 29).

Beeldhouwer John Grosman werd in Delft geboren, maar bracht de rest van zijn leven door in Arnhem en Amsterdam. Nadat hij in 1970 verongelukte, kocht de gemeente uit zijn nalatenschap dit beeld en werd het in de tuin van het Meisjeshuis geplaatst. Het beeld is laat werk van Grosman. Hij begon als beeldhouwer realistisch, maar dit bevredigde hem steeds minder; zijn werk werd daarom abstracter. Het beeld geeft door de losse elementen een ritmische beweging weer.

Op de gevel van Oude Delft 147 hangt een portretmedaillon, als eerbetoon aan de zestiende-eeuwse medicus Pieter van Foreest. Van 1573 tot 1596 woonde hij op deze plek. Van Foreest werd in 1521 in Noord-Holland geboren, studeerde aan de Universiteit in Leuven en promoveerde in 1543 tot doctor in de geneeskunde. Ruim 35 jaar (van 1558 tot 1595) was Van Foreest stadsgeneesheer te Delft. Hij behandelde patiënten in alle lagen van de bevolking. Zo was hij lijfarts van Willem van Oranje maar ook arts van financieel minder bedeelden, die hij gratis behandelde. Van Foreest en zijn vrouw Eva van Teylingen speelden een grote rol in de Delftse gemeenschap. Zij bekleedden belangrijke functies, met name in de welzijnssector. Van Foreest adviseerde daarnaast het Delftse stadsbestuur en de landelijke overheid over diverse geneeskundige vraagstukken, zoals de pestepidemie. Ook op de ontwikkeling van de geneeskunde heeft hij een baanbrekende invloed gehad. Nog vele jaren na zijn dood (1597) maakten vele medici gebruik van zijn kennis en kunde. Het medaillon, ontworpen door de Delftse beeldhouwer Richard de Vrijer, is in 2000 geplaatst in opdracht van de Stichting Pieter van Foreest.

Richard de Vrijer (1948) studeerde aan de Academie van Beeldende Kunsten in Rotterdam (1970-1976) en aan de Rijksacademie te Amsterdam (1976-1978). Naast vrij werk in brons en steen voert hij opdrachten uit voor particulieren, bedrijven en overheidsinstellingen: beelden, portretten, reliëfs en penningen.

Verspreid door de binnenstad van Delft liggen zo’n 300 keramieken straatklinkers. De klinkers zijn ontworpen door de Delftse beeldend kunstenares Christina Linaris-Coridou. Ze waren onderdeel van een keramiekfestival in 2011. Tijdens het festival wezen de opvallende straatstenen de weg naar de verschillende locaties. Op de klinkers staat in allerlei talen het woord ‘aarde’. Dit verwijst naar aardewerk en naar de naam van het festival ‘Brandpunt Terra’. De stenen zijn gebakken in de Porceleyne Fles en dus echt Delfts te noemen. De aanleiding van het festival was het 25-jarig jubileum van Galerie Terra Delft, sinds 1986 gespecialiseerd in het exposeren van hedendaagse keramiek.

Deze muurschildering bevindt zich in de passage van Oude Delft 137 naar de parkeergarage aan de Phoenixstraat. Hij is in 2006 aangebracht door de Nicaraguaanse kunstenaar Julio Moreno. Het kunstwerk symboliseert de stedenband tussen Delft en de Nicaraguaanse zusterstad Esteli. U ziet de vlaggen van Nicaragua (blauw/wit/blauw) en Nederland samen. Kunstenaar Julio Moreno maakt in Nicaragua veel muurschilderingen en zet zich in voor educatieve projecten voor kinderen.

In het oude bedrijfspand op de hoek van de Kloksteeg / Phoenixstraat zat vroeger een ijzerhandel, opgevolgd door de huidige huisartsen- en zorgpost. De hoge, grijze zijgevel in de steeg was jarenlang het doelwit van graffiti. Vooral tijdens de bouw van de spoortunnel kwam er laag na laag op te zitten. Nadat het werk aan de tunnel was afgerond en de straten opnieuw waren ingericht, sprong de graffitivervuiling alleen maar extra in het oog. Naar een initiatief van Dave Vanderheijden fleurde de Delftse street art kunstenaar Micha de Bie de bekladde gevel op met een kolossale wandschildering, Het thema ervan sluit aan op de in 2018 grootscheeps herdachte Gouden Eeuw.

Het kleurrijke kunstwerk bestaat uit twee delen. In het eerste deel zijn panden in kleurschakeringen geverfd, zoals ze ook voorkomen op schilderijen van de zeventiende-eeuwse Delftse kunstschilder Pieter de Hoogh (1629-±1684). De zwart-witte onderkant verwijst naar de tegelvloeren die veel van diens werk kenmerken. Het andere deel toont historische Delvenaren en kunstwerken, zoals Willem van Oranje, Hugo de Groot, Pieter de Hoogh en Johannes Vermeers Meisje met de parel. Het kunstwerk benadrukt de steeg als intieme doorloop naar de binnenstad, en als openbare ruimte die deze aandacht verdient. Met haar grote omvang, de krachtige, hoekige contouren en de contrasterende kleuren is de schildering een stevige toevoeging. Het project van Micha de Bie won in 2019 de Le Comte Publieksprijs van Delfia Batavorum en de krant Delft op Zondag.

Micha de Bie begon rond zijn twaalfde met het maken van graffiti. Na zijn studie aan het Grafisch Lyceum Rotterdam werkte hij bij diverse ontwerpbureaus als dtp’er en grafisch vormgever. In de avonduren volgde hij de deeltijdopleiding visuele communicatie aan de Willem de Kooning Academie. De Bie combineert zijn street art kunst met zijn werk als grafisch vormgever. De Kloksteeg is niet zijn eerste werk dat in Delft te bewonderen is. Eerder beschilderde hij de schuttingen die tijdens de restauratie van de Nieuwe Kerk in 2013 rond de tuin stonden. Bij DSM aan de Wateringseweg verfraaide hij de achterwand van de fabriek.

Op het sfeervolle Sint Agathaplein staan sinds 2010 tussen de oude kastanjebomen drie opvallende porseleinen lantaarnpalen met schilderingen van Wendy Steenks (voorheen verbonden aan Royal Delft) en de Chinese kunstenares Zhang Ling Yun. Traditionele Chinese en Nederlandse motieven zijn gecombineerd met eigentijdse vormen. Bijzonder is dat de porseleinen lantaarnpalen gemaakt zijn in de Chinese keramiekstad Jingdezhen, een zusterstad van Delft en de bakermat van het Chinese porselein waarvan het Delfts Blauw is afgeleid. De moderne objecten vormen een mooi contrast met de eeuwenoude bebouwing van onder meer Museum Prinsenhof Delft. Het idee voor de porseleinen lantaarnpalen komt van de Amsterdamse kunstenaar Adriaan Rees (1957).

Op het Sint Agathaplein ligt een gietijzeren putdeksel met in reliëf een afbeelding van het koningspaar Willem-Alexander en Maxima en een kroon (oorspronkelijk goud gekleurd). Aquafix Milieu, fabrikant van onder andere putdeksels in Mijdrecht, maakte ter gelegenheid van de troonswisseling op 30 april 2013 deze speciale putdeksel. Alle gemeenten in heel Nederland kregen kosteloos een exemplaar, om het op het dorps- of stadsplein te plaatsen als aandenken aan deze unieke belevenis.

Aan de gevel van Het Prinsenkwartier aan het Agathaplein hangt het beeld van een koorddanser op een lange evenwichtsbalk. Het kunstwerk is hoog in de gevel geplaatst op een kleine console onder een afdakje waar oorspronkelijk een hijsbalk zat.
Coöperatie Prinsenkwartier Delft schreef in 2016 een ideeënprijsvraag uit voor het ontwerp van een bijzonder object aan het Agathaplein 4. Op initiatief van TOP Delft, Hypo kunstsuper, Kadmium beeldende kunst, Maakbaar stadslab, DelftDesign en Museum Prinsenhof is een centrum voor de creatieve industrie ontstaan waar techniek, kunst, ontwerp en maatschappij worden verbonden. Om dit gegeven te symboliseren wilde het Prinsenkwartier een object aan de hijsbalk van de gevel realiseren. Arjen Spreeuwers van SPR Architectuurstudio in Delft won de gevelprijsvraag. Het beeld, dat op 19 juli 2019 werd onthuld, is mede mogelijk gemaakt door Bouwfonds Cultuurfonds.

De ‘vader des vaderlands’ Prins Willem de Eerste (1533-1584), ook bekend als Prins Willem van Oranje en Willem de Zwijger, bracht een groot deel van zijn leven door in Delft. Van 1572 tot 1584 verbleef hij samen met de hofhouding regelmatig in het toenmalige Sint-Agathaklooster. Hierdoor staat het complex sindsdien bekend als ‘Het Prinsenhof’. Er was echter nog geen kunstwerk van deze voorvader van het Nederlandse koningshuis te vinden in Delft. Daarom gaf de Prins Willem de Eerste Herinneringsstichting Auke Hettema opdracht tot dit beeld. Hij had zich al in Willem van Oranje verdiept voor het creëren van andere werken. De prins is weergegeven aan het einde van zijn leven. Hij bleef echter geloven in de strijd voor vrijheid en verdraagzaamheid. Dit wordt uitgedragen door de standvastige houding van het beeld, maar ook door de inscriptie, een regel uit het Wilhelmus: ‘Standvastlich is gebleven / mijn hert in tegenspoet’. Hij staat op een lage sokkel, zodat de toeschouwer contact heeft met het beeld. Het standbeeld heeft een prominente plek in de tuin van het Prinsenhof. Koningin Beatrix onthulde ‘Willem de Zwijger’ op 18 juni 2003.

Auke Hettema volgde zijn opleiding aan de Rijksacademie van Beeldende Kunsten in Amsterdam. Hij studeerde tegelijkertijd met zijn tweelingbroer Renze Hettema en kreeg les van beeldhouwer Piet Esser. Hettema begon zijn carrière als beeldhouwer van oorlogs- en verzetsmonumenten. Hij is bekend geworden van het oorlogsmonument in de Prinsentuin in Leeuwarden, Hugo de Groot in Rotterdam en Willem van Oranje in Delft. In 1951 won hij de Prix de Rome.

In de tuin van Museum Prinsenhof Delft staat sinds 1988 ‘Hommage aan Gaudí’, een keramische Delfts blauwe sofa naar ontwerp van Marianne Burgers. De kunstenares raakte voor deze bank geïnspireerd in Park Güell in Barcelona. In dit sprookjesachtige stadspark naar ontwerp van de Spaanse architect Antoni Gaudí i Cornet (1852-1926) zag ze een meanderende bank, die haar prikkelde tot het creëren van deze ‘Hommage aan Gaudí’. De bank heeft een Delfts tintje dankzij de Delfts blauwe scherven waarmee het is bekleed. De Delftse kunstenaar Chris Dagradi maakte speciaal voor deze bank de tegels, met onder meer Chinese motieven.

In de Schoolstraat staat dit stalen beeld, gemaakt door de Delftse beeldhouwer Hans la Hey. Het is onderdeel van een serie van vier beelden, getiteld ‘Vier windstreken’. Hans la Hey kwam op een bijzondere wijze tot deze creatie. Hij hoorde het verhaal dat Willem van Oranje op 10 juli 1584 niet vermoord zou zijn door Balthasar Gerards, maar een natuurlijke dood was gestorven. De 27-jarige Fransman, geboren in Vuillafans, zou dan ook ten onrechte na vier dagen gruwelijke martelingen zijn geëxecuteerd. Dit gebeurde door vierendelen met trekpaarden. De verschillende ledematen werden hierna op de toegangspoorten van Delft ‘tentoongesteld’. Reden genoeg voor La Hey om vier beelden te ontwerpen als ‘eerbetoon’ aan Gerards; ze zijn zo geplaatst dat de Markt het middelpunt vormt. De beelden geven de vier dimensies van ruimte weer, namelijk lengte, breedte, hoogte en diepte. De andere kunstwerken staan aan de Nieuwe Plantage (nummer 32) en bij de Oostpoort (nummer 57). Het beeld dat aan de Zuidwal stond, is verdwenen.
Hans la Hey volgde zijn opleiding aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten. Sinds zijn afstuderen in 1976 werkt hij als beeldend kunstenaar.

Boven de deur van Schoolstraat 5 staat in een nis een prachtig stenen beeldje. Het is in 1614 gemaakt door Hendrick de Keyser, de beroemde Amsterdamse bouwmeester. Het beeldje stelt de Liefdadigheid voor, in het Latijn de Caritas. In het pand zetelde eeuwenlang de Kamer van Charitate, zeg maar de voorloper van de sociale dienst. Armlastige Delvenaren konden hier aankloppen voor steun. De protestantse kerk en het stadsbestuur werkten in deze organisatie eendrachtig samen om de ergste armoede te lenigen.
Hendrik de Keyser ontwierp ook het grafmonument van Willem van Oranje in de Nieuwe Kerk, het stadhuis en een helaas verdwenen toegangspoort voor de Latijnse School, toen nog aan de overkant van de Schoolstraat. De kleine beeldjes in de nis zijn er later bijgeplaatst. Het beschermende rasterwerk is al te zien op 17de-eeuwse gravures.
De Kamer van Charitate, opgericht in 1597 voor de armenzorg, wordt nu door Museum Prinsenhof gebruikt voor vergaderingen en bijeenkomsten. De Kamer en de aangrenzende de tuin zijn ook als trouwlocatie te huur.

Het Prinsenhof is van oorsprong een deel van het vijftiende-eeuwse Sint Agathaklooster. In augustus 1572 koos prins Willem van Oranje het goed verdedigbare Delft als vestigingsplaats. Hij verbleef regelmatig in het door de gereformeerde bestuurders in beslag genomen kloostercomplex. In de afgescheiden helft van de kloosterkapel kwamen in de loop der jaren een lakenhal van de Merchant Adventures en vanaf 1645 het gilde van lakenwevers en handelaren. Het gastenkwartier van het Prinsenhof werd in 1658 ingericht als saai, greine en stoffe-hal. (‘Grein’ is textiel waarvan een deel bestond uit garen gemaakt van zijde; ‘saai’ is een effen, licht gekeperde stof.) Boven de poort aan de Oude Delft werd een grote steen aangebracht met de naam en een reliëf, waarop de activiteiten in de lakenhal te zien zijn. Daarboven het wapen van Delft en de tekst Anno 1658. Het beeldhouwwerk is uitgevoerd door Pieter Rijckx. Hij was 1658 tot 1663 stadssteenhouwer van Delft. Het poortje is in 1775 gewijzigd, want toen werd ook de Latijnse School in een deel van het Prinsenhof gevestigd.

Geertruyt van Oosten (±1320-1358) was begijn in het Bagijnhof aan de Oude Delft. Het leiden van zo’n vroom leven deed ze niet uit puur christelijke overwegingen: ze was even daarvoor verlaten door haar verloofde. Haar leven als begijn is, zo wordt gezegd, zeer bijzonder verlopen. Doordat ze zo opging in geestelijke overpeinzingen, zou er tot veertig dagen na Kerstmis melk uit haar borsten zijn gekomen. Ook zou ze op Goede Vrijdag de stigmata hebben ontvangen: ze kreeg wonden die Christus ook had bij zijn kruisiging. Die bloedden zeven maal per dag tot veertig dagen na Pasen. Ook zou ze een visioen hebben gehad over waar de Nieuwe Kerk moest worden gebouwd. Tijdens haar leven werd ze als heilig beschouwd, hoewel dit vanuit Rome nooit is erkend. Het beeld, waarop foutief het geboortejaar 1330 is geschreven, staat bij de Oude Kerk waar ze indertijd is begraven.
Beeldhouwer en illustrator Arie Teeuwisse behoort tot de meest vooraanstaande figuratieve kunstenaars uit de tweede helft van de twintigste eeuw. Hij is vooral bekend door zijn dierplastieken, maar heeft ook de menselijke figuur vaak uitgebeeld. Van 1963 tot 1982 was hij docent beeldhouwen aan de Academie van Beeldende Kunsten te Rotterdam. Hij woonde en werkte in Amsterdam, maar had vanaf 1969 een tweede atelier in Uffelte. Hij maakte ook het standbeeld van Stalpaert van der Wiele aan het Bagijnhof (nummer 21).

Aan de Oude Delft, tegenover galerie en koffiehuis ‘Uit de Kunst’, staat een ouderwetse telefooncel. De telefooncel met de titel Voor de kunst is het kleinste museum van Nederland en al twintig jaar een bezienswaardigheid voor toeristen en bezoekers van over de hele wereld. Elke maand exposeert hier namelijk een andere kunstenaar. Deze exposities zijn gratis te bezichtigen, 24 uur per dag en 7 dagen per week. Museumdirecteur en conservator is de Delftse kunstenaar Tijn Noordenbos, eigenaar van galerie ‘Uit de Kunst’.

Tijn Noordenbos startte zijn loopbaan als sociaalwerker, maar wilde liever iets met zijn handen doen. In 1980 begon hij zijn een eigen meubelmakerij en ontwerpstudio ‘prettig gestoorde meubels’. Twee jaar later opende hij samen met zijn vrouw Annemiek aan de Oude Delft galerie en koffiehuis ‘Uit de Kunst’. In 2005 vond hij een nieuwe passie als beeldend kunstenaar. ‘In de vakantie las ik een leuk boek over het leven van kunstenaars. Ik dacht: ik ga kunst maken. Wordt het niks, dan neemt het niet zoveel ruimte in als een meubel. Na wat geteken van figuurtjes, met de liniaal, ik bleef nog een beetje meubelmaker, besloot ik ze in het groot te maken. De eerste serie was ontstaan. Een kennis zei tegen me dat hij de achtergrond miste. Ik ben vervolgens op een plaat hout gaan schilderen, en zo ontstonden de schilderijen met de strakke poppetjes-stijl. Vaak zijn ze wat somber, dat klopt. Ik schilder graag het leven op zijn allergewoonst, saai, leeg, treurig.’
Naast schilderijen en objecten houdt Tijn zich ook bezig met straatkunst. Op verschillende plekken in de stad brengt zijn kleurrijke werk een verrassend accent in het straatbeeld.

Beeldhouwer, schilder en tekenaar Bas Maters maakte dit beeld in opdracht van de gemeente. Hij bracht hiermee de sfeer van het hof terug, waar zich vroeger de entree van de kerk bevond. Hier werd hulp geboden aan burgers die dat nodig hadden. De kom is als het ware een uitdrukking van opvang en bescherming, terwijl de hoorn is te verbinden aan roepen en horen, het stijgende en het dalende, met het aardse en het hemelse, aldus Maters. Behalve dit werk ontwierp Maters ook een pergola met verlichting en zitbanken voor het Heilige Geestkerkhof.

Bas Maters studeerde van 1966 tot 1971 aan de Academie van beeldende kunst en nijverheid in Arnhem. Hij was lid van de Groep Abals en Teldesign, en werd vooral bekend als omgevingskunstenaar. Maters heeft gedoceerd aan de afdeling Architectuur, Vormgeving en Monumentaal van de Arnhemse academie. Hij overleed in 2006.

Delft is niet alleen een kennisstad, het is ook een stad met een indrukwekkende reputatie op het gebied van kunst. Denk maar aan Delvenaren zoals Johannes Vermeer, Michiel van Mierevelt en Jan Schoonhoven. Maar ook kunstenaars als Carel Fabricius, Jan Steen en Pieter de Hooch woonden en werkten hier. Nog steeds is Delft een stad waarin veel ruimte is voor openbare kunst van hedendaagse Delftse kunstenaars. Zo beschilderde Barbara Termorshuizen het elektriciteitskastje aan de Voorstraat, tegenover de Oude Kerk: een kleurrijk tafereel van bloemen en dieren.
Barbara Termorshuizen groeide op in Pijnacker maar woont tegenwoordig in Delft. Zij heeft haar atelier Bart Illustration vlakbij op de Verwersdijk. Barbara is van oorsprong illustrator en werkte eerst vooral in de mode-illustratie. Maar ook het ontwerp van de menukaarten van het HANNO café aan het Doelenplein Delft is van haar hand.

Aan de Voorstraat, aan de achterkant van de Oude Kerk, ligt het imposante kunstwerk ‘Echo’ van kunstenares Nynke Koster. Zij startte in 2019 met de realisatie als onderdeel van het themajaar ‘Delft en de Gouden Eeuw’. Met het kunstwerk verbeeldt de kunstenares de vele en grote contrasten uit deze economische en culturele bloeiperiode in de Nederlandse (en Delftse) geschiedenis. Op de betonnen schijf van 6,5 meter doorsnede komen verschillende Delftse monumenten terug. Zelfs de afdruk van de vloer van de Oude Kerk is erin verwerkt. Ook zijn er mooi gedetailleerde schedels te zien. In het midden staat een kroon waarop het publiek kan zitten. Inwoners van Delft zijn nauw betrokken bij de totstandkoming van het kunstwerk. In workshops maakten zij afgietsels van stukken ornament uit de Nieuwe Kerk; sommige hiervan zijn in het object verwerkt.

Het Delftse Bagijnhof ontstond in de middeleeuwen. De oudste verwijzing naar het hof dateert uit 1271. Waarschijnlijk is het gesticht door Maria van der Made, wiens broer Bartholomeus de Oude Kerk stichtte. In het begin woonden de Delftse begijnen in een huis aan de Oude Delft. Toen dit huis te klein werd, bouwden ze het hof tussen de Oude Delft en de stadsmuur (tegenwoordig de Phoenixstraat). Eén van de bekendste bewoners van het klooster was de in 1358 overleden Geertruyt van Oosten. Haar standbeeld staat aan de Oude Delft bij de Oude Kerk (zie nummer 15). In het hofje bevindt zich de toegang tot de in 1743 gebouwde schuilkerk HH Maria en Ursulakerk van de Oudkatholieke parochie. Van het klooster is een natuurstenen gotisch poortje aan de Oude Delft overgebleven met in het boogveld boven de doorgang een verweerd reliëf: Johannes op Pathmos.

Johannes Stalpaert (of Stalpart) van der Wiele (1579-1630) heeft veel betekend voor de katholieken in Delft vanaf het moment dat hij pastoor werd in 1612. Katholieken werden in die tijd namelijk sterk benadeeld. Hij richtte onder meer een schuilkerk voor hen in aan het Bagijnhof. Naast zijn pastorale werk was hij rector van het Bagijnhof en het Sint-Agathaklooster. Ook schreef hij geestelijke liederen en lofzangen voor heiligen; hij behoort tot de meest vooraanstaande dichters van de contrareformatie. Na zijn dood werd hij begraven in de Oude Kerk in Delft. Het beeld om Stalpaert van der Wiele te gedenken is geplaatst bij de kerk waar Van der Wiele predikte. Tegenwoordig is dit de Oud-Katholieke Parochie HH Maria en Ursula.
Beeldhouwer en illustrator Arie Teeuwisse behoort tot de meest vooraanstaande figuratieve beeldhouwers uit de tweede helft van de 20e eeuw. Hij is vooral bekend door zijn dierplastieken, maar heeft ook de menselijke figuur vaak uitgebeeld. Van 1963 tot 1982 was hij docent beeldhouwen aan de Academie van Beeldende Kunsten te Rotterdam. Hij woonde en werkte in Amsterdam, maar had vanaf 1969 een tweede atelier in Uffelte. Hij maakte ook het standbeeld ‘Geertruyt van Oosten’ bij de Oude Kerk (nummer 15).

Aan een smal zijstraatje van het Bagijnhof ligt het Hofje van Almonde. Oorspronkelijk was dit hofje het woonhuis van de stichter Magdalena van Almonde. Zij was een rijke, ontwikkelde vrouw, die alle gevolgen van de reformatie had ondervonden. Daarom maakte zij van haar huis een ‘vrijwoning’, waarin arme vrouwen gratis mochten wonen. Wellicht hoopte ze daarmee het begijnenleven op kleine schaal voort te zetten. Het hofje werd in 1607 bij testament door Magdalena van Almonde beschikbaar gesteld voor ‘katholieke maagden en dienstmaagden, die klein van vermogen zijn en de huwelijkse staat niet begeren’. In 1855 is het herbouwd in de huidige opzet met zeven huisjes in een sobere traditioneel-classicistische stijl. Het hofje is in 1989-1990 gerestaureerd. Toen 2007 vierhonderd jaar bestond, heeft de Stichting d’Oultremont aan de gevel een gedenksteen geplaatst.
Herman van Elteren werd in 1928 geboren in ‘s-Hertogenbosch. Hij volgde de opleidingen aan de Middelbare Kunstnijverheidsschool en de Jan van Eyck Academie in Maastricht. Zijn leermeesters waren de beeldhouwers Oscar Jespers en Charles Vos. Vervolgens volgde hij de Toneelschool Arnhem, waar hij in 1960 slaagde. Van Elteren is werkzaam geweest als acteur, ontwerper van kostuums en decors, en als beeldhouwer en illustrator.

De Dirklangendwarsstraat is een zijstraat van de Dirklangenstraat, aangelegd in 1883 door de gebroeders Bruigom. De koe op de zijgevel is een muurschildering uit 1976. De schilders, Job van der Blom en M.C.S. van Meuk, kopieerden hiervoor de hoes van de LP Atom Heart Mother van Pink Floyd.

‘De Waterdragers’, vervaardigd door De Koninklijke Porceleyne Fles, was een geschenk van de Delftse bevolking aan de Koninklijke Shell Plastics Laboratorium Delft (KSPLD) in 1964. Het kunstwerk van beeldhouwer, keramist, tekenaar, glasschilder en monumentaal kunstenaar Henk Tieman is een dankbetuiging voor het schone drinkwater dat het laboratorium in 1963/1964 uitdeelde. Het drinkwater in Delft was destijds namelijk sterk verontreinigd door problemen met de watertoevoer. In 1975 verhuisde het Shell-laboratorium naar Amsterdam; het beeld ging mee. Toen het gebouw waarvoor het beeld stond werd afgebroken, heeft een comité ervoor gezorgd dat het beeld weer terugkwam naar Delft. Sinds 2007 staat het op een toepasselijke plek: naast de Watertoren, die tot 1996 in gebruik was voor de drinkwatervoorziening.

Henk Tieman studeerde aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag. Van 1938 tot 1982 werkte hij als monumentaal kunstenaar op de afdeling Bouwaardewerk van de Koninklijke Delftse Aardewerkfabriek De Porceleyne Fles. Na de Tweede Wereldoorlog groeide deze afdeling sterk en nam zelf ontwerpers in dienst. Tieman heeft keramiek ontworpen en geproduceerd voor talloze gebouwen in Nederland, maar ook bijvoorbeeld cloisonné tegels. Voor de openbare bibliotheek van Delft maakte hij het kleurrijke glaskunstwerk ‘met de vliegende boeken’ in dertien panelen. Toen de bibliotheek in 2007 verhuisde, kreeg het werk onderdak in de TU Delft Library. Tieman overleed in januari 2001 op 79-jarige leeftijd in Rotterdam.

Adrien Huet (1836-1899) was hoogleraar Werktuigbouwkunde aan de Polytechnische school, tegenwoordig de TU Delft. Als student was hij zeer uitzonderlijk: binnen twee jaar na aanvang van zijn studie was hij al civiel ingenieur. Oud-leerlingen en vrienden van Huet besloten dat, ter nagedachtenis aan hem, deze bank met medaillon-portret van Huet er moest komen. Arend Odé maakte het portret, Adolf le Comte was verantwoordelijk voor het ontwerp van de bank.

Aan het Kalverbos, omzoomd door bossages, liggen vier negentiende-eeuwse graven en grafkelders. Het zijn de laatste overblijfselen van de gemeentelijke begraafplaats. Deze werd in 1829, toen het begraven in de kerken werd verboden, aangelegd. Tot 1874 werd er begraven. Toen werd wegens ruimtegebrek een nieuwe begraafplaats, Jaffa, aan de andere kant van de stad aangelegd.

Het bekendste graf is van de in 1845 overleden Karl Wilhelm Naundorff. De andere nog bestaande graven zijn de grafkelders van de familie Van Hangest Baron d’Yvoy (1836), van de familie Maas Geesteranus (1847) en het graf van C.A. de Neve uit 1866.
Het graf van Naundorff bestaat uit een liggende hardstenen zerk met het opschrift ‘Charles-Louis duc de Normandië’ en een op geprofileerde hardstenen plinten staand hekwerk van ijzer met goudkleurige Franse lelies op de gecanneleerde gietijzeren hoekbalusters. Zerk en hekwerk dateren uit 1904 en vervingen in dat jaar de in verval geraakte oorspronkelijke grafonderdelen.

Aan het graf zit een raadsel vast dat tot op heden, ondanks diverse onderzoeken, nog steeds niet is opgelost. Karl Wilhelm Naundorff was van alles: horlogemaker, uitvinder, predikant. Ook claimde hij de Franse troonopvolger Lodewijk XVII te zijn. Op het moment dat Karl de Franse familie voor de rechtbank daagt omdat ze zijn identiteit niet erkennen, worden ze hem zat en sturen hem naar Engeland. Daar ontwerpt hij een krachtige bom, die ontploft in zijn huis. Hij loopt heftige brandwonden op, komt hierdoor in geldnood en belandt in de gevangenis. Koning Willem II hoort van de bomuitvinder en nodigt hem uit in Nederland te komen wonen. De koning biedt hem een atelier aan in Delft, waar hij als uitvinder helemaal tot zijn recht kan komen: Oude Delft 48. Nog geen jaar later wordt hij hier onder dubieuze omstandigheden dood aangetroffen. Waarschijnlijk is hij vergiftigd. Karl wordt vervolgens begraven alsof hij inderdaad de troonopvolger van Frankrijk is. Zijn familie maakt zich hier ook hard voor omdat het geld en de roem uiteraard goed uitkomen. Het ene na het andere bewijs toont echter aan dat het verhaal niet klopt. In 1998 wordt dat nog eens officieel bevestigd door onderzoekers van de universiteit Leuven. Met DNA-proeven stellen zij na 150 jaar vast dat het Karl Wilhelm Naundorff een bedrieger was.

Ter gelegenheid van het 40-jarig regeringsjubileum van Koningin Wilhelmina (1880-1962) maakte Henk Etienne dit beeld. Het portret van Wilhelmina staat op een zuil, met daaronder de wapenspreuk van het huis van Oranje-Nassau: ‘Je Maintiendrai’, Frans voor ‘ik zal handhaven’. Onderaan de zuil staan aan weerszijden de wapens van Nederland en Delft.

Beeldhouwer, medailleur en restaurateur Henk Etienne werd in 1895 in Delft geboren, studeerde aan de Technische Hogeschool en werkte het grootste deel van zijn leven in de Prinsenstad. Hij maakte ook het stenen beeld ‘Vrouw met vlam’. Dit staat in een nis van de Sint Hippolytuskapel op de hoek van de Nieuwstraat/Oude Delft (zie nummer 5).

Voordat hij deze beeldengroep schiep, experimenteerde de Delftse beeldhouwer Cor Dam met de combinatie landschap en plastiek binnen een aantal fotomontages. In dit werk kon hij de inspiratie kwijt die hij tijdens dat onderzoek had opgedaan. Het beeld bestaat uit vier aparte elementen, die samen een kunstmatig landschap voorstellen. In het kunstwerk is te zien dat Dam zocht naar een bepaalde spanning in de vorm, waardoor het net lijkt of deze elk moment kan veranderen.

Cor Dam studeerde aan de Koninklijke Academie voor beeldende kunsten in Den Haag en de TU Delft, vormgeving van beeldhouwende technieken. Hij werkte van 1950 tot 1965 als ontwerper bij de Koninklijke Delftse Aardewerkfabriek (De Porceleyne Fles), daarna tot 1980 bij de Keramische Ateliers Structuur 68 in Den Haag en vanaf 1988 als docent Vrij Boetseren aan de VAK in Delft. In zijn jeugd boetseerde, tekende en plakte Cor al op de kleuterschool. Hij is dat eigenlijk altijd blijven doen. Van al zijn interesses hebben tekenen, schilderen en boetseren het uiteindelijk gewonnen. Cor Dam had een grote bewondering voor het werk van Henri Moore (1898-1986), maar liet zich ook inspireren door de beelden van Constantin Brâncuşi (1876-1957), Jacques Lipchitz (1891-1973) en Hans Arp (1887-1966). Zowel zijn beelden als schilderijen hebben veel met elkaar gemeen. Ze worden gekenmerkt door geometrische motieven, waarvan de driehoek de belangrijkste is.

Om de Tweede Wereldoorlog te herdenken, maakte de Delftse beeldhouwer, schilder en mozaïekkunstenaar Gradus van Eden dit bronzen monument. De vrouwfiguur draagt een toorts van vrijheid in haar rechterhand en heft haar linkerhand troostend op. Het beeld is grotendeels betaald met de opbrengst van een huis-aan-huis collecte en werd op 4 mei 1950 onthuld. Het verzetsmonument is sindsdien de vaste locatie voor de jaarlijkse dodenherdenking.
Gradus van Eden was een leerling van Bon Ingen-Housz en Albert Termote aan de Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag. Hij werd lid van de Kunstkring Delft en de Pulchri Studio, en exposeerde verscheidene keren. Van Eden schilderde en tekende, maakte aquarellen en pastels. Als beeldhouwer creëerde hij onder meer stenen reliëfs en bronzen beelden. Voor het Nederlands paviljoen op de New York World’s Fair, de Wereldtentoonstelling in 1939, maakte hij gepolychromeerd beeldhouwwerk. Van Eden ontwierp in 1950 het nieuwe logo voor de PTT, dat tot 1957 onder meer werd gebruikt als embleem op uniformen. Later maakte hij in opdracht van de PTT beeldhouwwerk voor nieuwe telefooncentrales in Appingedam (1956) en Rijswijk (1957).
Naast zijn werk als kunstenaar gaf Van Eden les aan de kunstnijverheidsschool in Delft. Hij woonde en werkte in Delft, tot hij rond 1980 naar Lunteren verhuisde.

Boven de entree van het schoolgebouw van de Delftsche Schoolvereeniging aan het Koningsplein 81 staan twee keramische reliëfs met de afbeelding van een weesjongen en weesmeisje. Model voor deze kinderen stonden de wezen Jan Kemp en Mina Osendarp. De reliëfs zijn vervaardigd door de Porceleyne Fles.
Het pand is in 1909-10 gebouwd als gereformeerd weeshuis. Dit was noodzakelijk omdat de wezen niet meer konden worden gehuisvest in het oude kloostergebouw aan de Oude Delft. Het in opdracht van het bestuur van het ‘Weeshuis der Gereformeerden binnen Delft’ gestichte gebouw is een ontwerp van de architect A. van der Lee, die het bouwde in een typisch vroeg twintigste-eeuwse Overgangsstijl. Het weeshuis kreeg in 1923 ook de functie van school toen een deel van het gebouw door architect E. Elout werd verbouwd en vervolgens werd verhuurd aan de een jaar eerder opgerichte Delftsche Schoolvereeniging.
Arend Willem Maurits Odé was van 1905 tot 1935 hoogleraar boetseren en beeldhouwkunst aan de Technische Hoogeschool te Delft.

Op een blinde muur in de Anna Boogerd staat dit veelkleurige mozaïek van een oog. Het is een creatie van de Amerikaans-Nederlandse (Delftse) kunstenares Nan Deardorff-McClain van Smashing Tiles Mozaiek. Zij maakte het kunstwerk in opdracht Vestia Delft, samen met bewoners.
Nan Deardorff-McClain zet zich vanaf haar komst naar Delft, in 2008, actief in voor stadsverfraaiing. Haar eerste project was een fietswiel dat ze met mozaïeksteentjes versierde en in de vlaggenmast van haar woning aan de Pluympot stak (zie nummer 39). Sindsdien vloeien er ieder jaar nieuwe mozaïeken uit haar handen. Meerdere projecten kregen de Delfia Batavorum prijs (of de publieksprijs van Delft op Zondag) voor stadsverfraaiing. Haar nieuwste project is de Keramieken Kaart van Delft in de Papenstraat (zie nummer 42).

Op een blinde muur in de Geerboogerd staat dit veelkleurige mozaïek van een oog. Het is een creatie van de Amerikaans-Nederlandse (Delftse) kunstenares Nan Deardorff-McClain van Smashing Tiles Mozaiek. Zij maakte het kunstwerk in opdracht van Vestia, samen met bewoners.
Nan Deardorff-McClain zet zich vanaf haar komst naar Delft, in 2008, actief in voor stadsverfraaiing. Haar eerste project was een fietswiel dat ze met mozaïeksteentjes versierde en in de vlaggenmast van haar woning aan de Pluympot stak (zie nummer 39). Sindsdien vloeien er ieder jaar nieuwe mozaïeken uit haar handen. Meerdere projecten kregen de Delfia Batavorum prijs (of de publieksprijs van Delft op Zondag) voor stadsverfraaiing. Haar nieuwste project is de Keramieken Kaart van Delft in de Papenstraat (zie nummer 42).

Aan de Nieuwe Plantage staat dit stalen beeld, gemaakt door de Delftse beeldhouwer Hans la Hey. Het maakt deel uit van een serie van vier beelden, getiteld ‘Vier windstreken’. Hans la Hey kwam op een bijzondere wijze tot deze creatie. Hij hoorde het verhaal dat Willem van Oranje op 10 juli 1584 niet vermoord zou zijn door Balthasar Gerards, maar een natuurlijke dood was gestorven. De 27-jarige Fransman, geboren in Vuillafans, zou dan ook ten onrechte na vier dagen gruwelijke martelingen zijn geëxecuteerd. Dit gebeurde door vierendelen met trekpaarden. De verschillende ledematen werden hierna op de toegangspoorten van Delft ‘tentoongesteld’.
Geïnspireerd door dit verhaal ontwierp La Hey vier beelden als ‘eerbetoon’ aan Gerards; ze zijn zo geplaatst dat de Markt het middelpunt vormt. De beelden geven de vier dimensies van ruimte weer, namelijk lengte, breedte, hoogte en diepte. De andere kunstwerken staan in de Schoolstraat (nummer 12) en bij de Oostpoort (nummer 57). Het beeld dat aan de Zuidwal stond, is verdwenen. Hans la Hey volgde zijn opleiding aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten. Sinds zijn afstuderen in 1976 werkt hij als beeldend kunstenaar.

Aan het Oostplantsoen 94 staat het voormalige universiteitsgebouw van de afdeling Weg- en Waterbouwkunde van de Technische Hogeschool, tussen 1918 en 1923 gebouwd naar een ontwerp van architect G. van Drecht. Van 1976 tot 1997 was het gebouw onderdeel uit van de Centrale Bibliotheek van de TU Delft en de Centrale Fotografische Dienst, waarvoor Weg- en Waterbouw in 1976 door de Rijksgebouwendienst werd verbouwd. Nu zijn er appartementen in gevestigd. Beeldhouwer, meubelontwerper en graficus H.A. van den Einde ontwierp de gebeeldhouwde entreepartij. Op de kolommen staan vier stenen reliëffiguren, die fungeren als kariatyden voor de zwaarbewerkte lijst erboven.
Hendrik Albertus van den Eijnde was aanvankelijk als lijstenmaker werkzaam en kreeg tekenles van de beeldhouwer Franciscus Leonardus Stracké (1849-1919) op wiens atelier hij enige jaren werkzaam was. Hij ontwikkelde zich verder in de praktijk en door vrije studie. Van den Eijnde startte in 1917 een eigen atelier en was van 1917 tot 1923 bouwbeeldhouwer bij de Rijksgebouwendienst. Van 1919 tot 1925 was hij redacteur van kunsttijdschrift Wendingen. Van den Eijnde woonde en werkte zijn hele leven in Haarlem. Hij kreeg vooral bekendheid als beeldhouwer van monumenten en gevelversieringen aan woonhuizen en bedrijfsgebouwen.

Dit is een afbeelding van Elisabeth Pauw. Zij werd geboren in 1639 en kwam uit een welgestelde familie. Haar ouders waren Jacob Adriaensz. Pauw, de toenmalige burgemeester van Delft, en Agatha Pietersdr. Van Goerée. Zij was een (achter)nichtje van de Amsterdamse burgemeester Reinier Pauw en van landsadvocaat Adriaan Pauw. Zij werd tweemaal weduwe, eerst van Johan van der Dussen en daarna van diens neef Dirck van der Dussen. Beiden waren ook burgemeester van Delft. Elisabeth stief als kinderloze weduwe op 31 mei 1706 op 66-jarige leeftijd. Haar stoffelijk overschot werd op 3 juni bijgezet in het familiegraf in de Oude Kerk. Op 16 april 1689 bepaalde Elisabeth Pauw bij testament dat er van haar nalatenschap een hofje gebouwd moest worden voor ‘arme behoeftige persoonen ofte families’. Het moest bestaan uit acht aparte huisjes, elk met een tuin. Executeurs-testamentair Adriaan van Groenewegen en Paulus Durven kochten terrein aan in een open gebied tussen de Paardenmarkt en de Verwersdijk, dat grotendeels in gebruik was als tuin. Elisabeth had 16.000 gulden bestemd voor dit project. Er kwamen inderdaad acht huisjes te staan, aan weerszijden van een groot binnenterrein. Het was bereikbaar via de Paardenmarkt, maar ook vanaf de Verwersdijk via een steeg die Aschput heette en die nog steeds bestaat. Al een jaar later konden de eerste bewoners de acht woningen van dit hofje betrekken. Het hofje is jarenlang bewoond geweest door mindervermogende alleenwonende vrouwen en oudere echtparen. Na de Tweede Wereldoorlog bleken de huisjes zeer vervallen en onbewoonbaar te zijn. Het hofje werd daarom na de oorlog ingrijpend gerestaureerd. Inmiddels is het Hofje van Pauw in eigendom en beheer van woningcorporatie Vestia Delft. In 2007-2008 werd de binnentuin van het Hofje van Pauw opnieuw ingericht. Bij de voltooiing ervan is dit (inmiddels verweerde) portret van de stichtster geplaatst.

In de Van der Mastenstraat 32 ligt het Hofje van Gratie, een van de vier overgebleven hofjes Delft. Vroeger waren er zeven hofjes. Drie gevelstenen sieren de ingang: Wapen Sasbout, Wapens Groot, Graswinckel en Overschie, en Wapens Graswinckel-Van der Dussen en Van Swieten-Van der Wiel. Het Hofje van Gratie was een hofje voor alleenstaande vrouwen en werd in 1575 gesticht door de Delftse burgemeester Pieter Pietersz Sasbout aan de Korte Geer. Het hofje moest daar in 1660 wijken voor een uitbreiding van het wapenmagazijn van Holland, het Armamentarium. Het werd in vernieuwde vorm herbouwd aan de Van der Mastenstraat. Daar was, na de ontploffing van het Kruithuis van Holland in 1654, ruimte voor zeven huisjes, één meer dan het oorspronkelijke hofje telde. De ingang ligt aan de straat. Aan de achterzijde van de huisjes bevindt zich een gesloten galerij met een grote tuin waar alle woningen op uitkomen. In 1839 werd de voorgevel gepleisterd en werden de deuren en ramen vervangen. Van het oorspronkelijke uiterlijk bleven toen alleen de oude gevelstenen en schoorstenen zichtbaar. In 1967-1968 werd de voorgevel naar voorbeeld van een oude geveltekening in oorspronkelijke vorm teruggebracht door architect E.A. Canneman.

Tijn Noordenbos startte zijn loopbaan als sociaalwerker, maar wilde liever iets met zijn handen doen. In 1980 begon hij zijn een eigen meubelmakerij en ontwerpstudio ‘prettig gestoorde meubels’. Twee jaar later opende hij samen met zijn vrouw Annemiek aan de Oude Delft galerie en koffiehuis ‘Uit de Kunst’. In 2005 vond hij een nieuwe passie als beeldend kunstenaar. ‘In de vakantie las ik een leuk boek over het leven van kunstenaars. Ik dacht: ik ga kunst maken. Wordt het niks, dan neemt het niet zoveel ruimte in als een meubel. Na wat geteken van figuurtjes, met de liniaal, ik bleef nog een beetje meubelmaker, besloot ik ze in het groot te maken. De eerste serie was ontstaan. Een kennis zei tegen me dat hij de achtergrond miste. Ik ben vervolgens op een plaat hout gaan schilderen, en zo ontstonden de schilderijen met de strakke poppetjes-stijl. Vaak zijn ze wat somber, dat klopt. Ik schilder graag het leven op zijn allergewoonst, saai, leeg, treurig.’
Naast schilderijen en objecten houdt Tijn zich ook bezig met straatkunst. Op verschillende plekken in de stad brengt zijn kleurrijke werk een verrassend accent in het straatbeeld.

In opdracht van de eigenaar van Voorstraat 62 beschilderde de Delftse kunstenaar Tijn Noordenbos de plint van de voorgevel. ‘De eigenaar houdt van het werk van Charley Toorop en hij is een amateurfotograaf. Zo is het kunstwerk ontstaan’, aldus Noordenbos.

Tijn Noordenbos startte zijn loopbaan als sociaalwerker, maar wilde liever iets met zijn handen doen. In 1980 begon hij zijn een eigen meubelmakerij en ontwerpstudio ‘prettig gestoorde meubels’. Twee jaar later opende hij samen met zijn vrouw Annemiek aan de Oude Delft galerie en koffiehuis ‘Uit de Kunst’. In 2005 vond hij een nieuwe passie als beeldend kunstenaar. ‘In de vakantie las ik een leuk boek over het leven van kunstenaars. Ik dacht: ik ga kunst maken. Wordt het niks, dan neemt het niet zoveel ruimte in als een meubel. Na wat geteken van figuurtjes, met de liniaal, ik bleef nog een beetje meubelmaker, besloot ik ze in het groot te maken. De eerste serie was ontstaan. Een kennis zei tegen me dat hij de achtergrond miste. Ik ben vervolgens op een plaat hout gaan schilderen, en zo ontstonden de schilderijen met de strakke poppetjes-stijl. Vaak zijn ze wat somber, dat klopt. Ik schilder graag het leven op zijn allergewoonst, saai, leeg, treurig.’
Naast schilderijen en objecten houdt Tijn zich ook bezig met straatkunst. Op verschillende plekken in de stad brengt zijn kleurrijke werk een verrassend accent in het straatbeeld.

Voor hotel De Plataan staat een veelkleurige mozaïekwand met een afbeelding van het Doelenplein met een doel, platanen en vogels. Onderaan het smalle deel zit een muis, die aan een tafeltje een krant leest en een mok vasthoudt. Het opvallende kunstwerk is gemaakt door de Amerikaans-Nederlandse (Delftse) mozaïek kunstenares Nan Deardorff McClain van Smashing Tiles Mozaiek. Vanaf haar komst naar Delft, in 2008, zet zij zich actief in voor stadsverfraaiing. Haar eerste project was een fietswiel dat ze met mozaïeksteentjes versierde en in de vlaggenmast van haar woning aan de Pluympot stak (zie nummer 39). Sindsdien ontstaan er ieder jaar nieuwe mozaïeken uit haar handen. Meerdere projecten kregen de Delfia Batavorum prijs (of de publieksprijs van Delft op Zondag) voor stadsverfraaiing. Haar nieuwste project is de Keramieken Kaart van Delft in de Papenstraat (zie nummer 42).

Deze vaas-lamp refereert aan de historische relatie tussen het Chinees porselein en het Delfts blauw. Zusterstad Jingdezhen is de bakermat van het Chinees porselein en nog steeds de belangrijkste porseleinstad ter wereld. Het Delfts blauw is afgeleid van Chinees porselein. De gemeente Delft heeft dit kunstwerk van de befaamde Chinese kunstenaar Wan Liya aangekocht van Den Haag Sculptuur.
In januari 2019 reed een busje per ongeluk achteruit, waardoor het kunstwerk onherstelbare schade opliep. In China is een gloednieuw exemplaar vervaardigd. Sinds april 2021 staat de gigantische ‘vaaslamp’ weer te pronken op het Doelenplein.

Wan Liya is geboren in Qingdao in de provincie Shandong, China. Hij woont en werkt in Beijing, Jingdezhen en Qingdao. Wan Liya is vooral geïnteresseerd in de materialen keramiek en porselein. ‘The National Treasure’ (2011) is gebaseerd op een waar gebeurd verhaal. In 2002 werd een zeldzame oude Chinese vaas uit de Yongzheng-periode (1723-1735) op een veiling van Sotheby’s in Hongkong voor 5,3 miljoen Amerikaanse dollar verkocht. Deze vaas was eigendom van de voorzitter van de Council of American Ambassadors, die hem weer had geërfd van zijn moeder. De vaas was al tientallen jaren in het bezit van de familie, maar men kende de grote historische waarde ervan niet en had hem gewoon als lampvoet gebruikt. Dit is niet het enige geval van een oude vaas die is getransformeerd tot gebruiksvoorwerp: andere vazen doen bijvoorbeeld dienst als paraplubak. Wan Liya is gefascineerd door dit soort culturele misvattingen of herinterpretaties.

De nieuwbouw van Filmhuis Lumen (geopend op 1 februari 1996) gaf aanleiding tot het plaatsen van twee nieuwe kunstwerken. Naast ‘Het Stalen Huis’ van Frans de Wit (zie nummer 40) ging ook deze ‘Filmdraagster’ van Marianne Neve deel uitmaken van het filmhuis. Het hardstenen beeld toont een stevige dame, bekeken op de rug, die filmrollen draagt, zelfs op haar hoofd. Het beeld is geïntegreerd in de entree van het filmhuis. Kunstenares Marianne Neve studeerde aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten (Den Haag) en de Rijksacademie van beeldende kunsten (Amsterdam). Sinds 1988 werkt ze als zelfstandig beeldhouwer in Delft.

Aan de Pluympot bevindt zich een etalage die ooit was gemaakt voor een damesmodewinkel aan de Verwersdijk. Daarin kwam later het Griekse restaurant Delphi’s, dat geen behoefte meer had aan de etalage, temeer omdat daarachter een bedrijfsruimte kwam. De etalage werd dichtgetimmerd. Dit gesloten vlak was, mede door bekladding en graffiti, een zeer storend element in het stadsbeeld vlak bij Filmhuis Lumen en hotel De Plataan. In het kader van Levende Etalagedag, op 10 april 2010, kwam ook deze dichtgetimmerde etalage tot leven. Op de aftimmering werd die dag een groot mozaïek aangebracht van blauwe, witte en blauw met witte keramische tegels en vooral scherven ervan, gecombineerd met stukjes spiegelglas. De hoofdvoorstelling bestaat uit een fiets en een boom. Buurtbewoonster en kunstenares Barbara van Gelder was de initiator en coördinator van de actie. Kunstenaars Nan Deardorff-McClain en Janet Veenendaal voerden het project uit in samenwerking met buurtbewoners en bezoekers. De materialen werden gesponsord door Hotel De Plataan, buurthuis 3Ackers, Filmhuis Lumen en restaurant Delphi’s. Door het aanbrengen van het mozaïek is niet alleen een dichtgetimmerde etalage omgevormd tot een vrolijk element in de straat, maar is feitelijk ook de omgeving opgefleurd. Het Delfts blauwe mozaïektableau won in 2010 de Le Comteprijs van historische vereniging Delfia Batavorum.

De Amerikaans-Nederlandse (Delftse) mozaïek kunstenares Nan Deardorff McClain van Smashing Tiles Mozaiek zet zich vanaf haar komst naar Delft, in 2008, actief in voor stadsverfraaiing. Meerdere van haar projecten kregen de Delfia Batavorum prijs (of de publieksprijs van Delft op Zondag) voor stadsverfraaiing. Haar nieuwste project is de Keramieken Kaart van Delft in de Papenstraat (nummer 42).

De nieuwbouw van filmhuis Lumen (geopend op 1 februari 1996) ging gepaard met de komst van nieuwe kunstwerken. Behalve de ‘Filmdraagster’ van Marianne Neve (zie nummer 38) verrees ‘Het Stalen Huis’ van Frans de Wit. Dit werk is bevestigd aan de gevel van het filmhuis, als de stalen wandbekleding van een filmdoos. ‘De film begint’, staat erop geschreven.

Franciscus Theodorus Alexandros (Frans) de Wit was beeldhouwer en landschapskunstenaar. Hij studeerde van 1960 tot 1965 aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag en maakte deel uit van de zogenaamde Haagse School. Frans de Wit was een van de beste Nederlandse beeldhouwers van zijn generatie, samen met Carel Visser, David van de Kop, Cornelius Rogge en Lon Pennock. Hij bouwde aan een indrukwekkend oeuvre, waarin opdrachten voor beelden in de openbare ruimte een grote plaats innamen.

Bij de vernieuwing van de Doelentuin in 1994 wilde de gemeente een creatieve omsluiting realiseren. Aan beeldend kunstenaars werd gevraagd een ontwerp te maken waarbij eenheid in de omgeving en transparantie een belangrijke rol spelen. De gemeente koos voor het ontwerp van AnneMarie van Splunter, dat met een ritme van roosters het idee van een allee met bomen of zuilen oproept. Bij zonlicht ontstaat er een bijzonder schaduwpatroon op de stoep.
Beeldend kunstenaar AnneMarie van Splunter woont en werkt in Amsterdam. Zij studeerde aan de Willem de Kooning Art Academy in Rotterdam The Art Academy in Glasgow.

Van 2006 tot 2018 konden Delftenaren 24/7 flappen tappen bij de ING-geldautomaat in de Choorstraat nummer 5. Vanwege de veiligheid werd de geldautomaat op 15 februari 2018 verwijderd. Een kale muur bleef achter. Met toestemming van de eigenaar van het pand fleurde de Delftse kunstenaar Tijn Noordenbos de plek op met het schilderij ‘Pinnen’. Hij beschilderde ook het tegenovergelegen rolluik voor de ingang van kantoorboekhandel A.J. Prins (Choorstraat 4). Dit schilderij is alleen na sluitingstijd te bewonderen.

Tijn Noordenbos startte zijn loopbaan als sociaalwerker, maar wilde liever iets met zijn handen doen. In 1980 begon hij zijn een eigen meubelmakerij en ontwerpstudio ‘prettig gestoorde meubels’. Twee jaar later opende hij samen met zijn vrouw Annemiek aan de Oude Delft galerie en koffiehuis ‘Uit de Kunst’. In 2005 vond hij een nieuwe passie als beeldend kunstenaar. ‘In de vakantie las ik een leuk boek over het leven van kunstenaars. Ik dacht: ik ga kunst maken. Wordt het niks, dan neemt het niet zoveel ruimte in als een meubel. Na wat geteken van figuurtjes, met de liniaal, ik bleef nog een beetje meubelmaker, besloot ik ze in het groot te maken. De eerste serie was ontstaan. Een kennis zei tegen me dat hij de achtergrond miste. Ik ben vervolgens op een plaat hout gaan schilderen, en zo ontstonden de schilderijen met de strakke poppetjes-stijl. Vaak zijn ze wat somber, dat klopt. Ik schilder graag het leven op zijn allergewoonst, saai, leeg, treurig.’
Naast schilderijen en objecten houdt Tijn zich ook bezig met straatkunst. Op verschillende plekken in de stad brengt zijn kleurrijke werk een verrassend accent in het straatbeeld.

In de Papenstraat komt De Gouden Eeuw tot leven. Sinds maart 2020 staat op een blinde muur in dit smalle straatje de ‘Keramieken Kaart van Delft’, een uniek 3D ‘street-art’ project van maar liefst 15m2 keramiek en mozaïek. De betreffende muur was altijd grijs, met hier en daar wat illegale graffiti. Kunstenaars Nan Deardorff-McClain en Colja de Roo hebben dit veranderd, met de hulp van zo’n 500 vrijwilligers. Als inspiratiebron diende de zogenoemde Kaert Figuratief, een stadsplattegrond plus randprenten uit 1678. Deze toont Delft in een periode van grote bloei, toen onder meer schepen van de Delftse VOC-kamer naar Indië voeren, Antoni van Leeuwenhoek zijn wetenschappelijke ontdekkingen deed en Delfts blauw bezig was de wereld te veroveren. Het maken van het kunstwerk was een langdurig proces van keramiek maken en mozaïek leggen. Op elk klein stukje van de 15m2 grote kaart zijn verhaaltjes, symbolen en aanwijzingen te ontdekken.

De Keramieken Kaart won in 2020 de Le Comteprijs van historische vereniging Delfia Batavorum. ‘De kaart, in feite een groot tableau, is opgebouwd uit kleinere, driedimensionale stukken keramiek. De grotere panden zoals de kerken en het stadhuis zijn, hoewel herkenbaar, duidelijk vereenvoudigd en erg vrij weergegeven. Evenals de afzonderlijke gebouwtjes is ook de complete afbeelding geen exacte kopie, maar een vrije interpretatie van de historische voorbeelden. De keramieken kaart, op zich al een opvallend en mooi kunstwerk, heeft daarmee ook een toegevoegde betekenis als een hedendaagse interpretatie van de historische kaarten van Delft’, aldus de jury.
De Amerikaans-Nederlandse (Delftse) mozaïek kunstenares Nan Deardorff McClain van Smashing Tiles Mozaiek zet zich vanaf haar komst naar Delft, in 2008, actief in voor stadsverfraaiing. Meerdere van haar projecten kregen de Delfia Batavorum prijs (of de publieksprijs van Delft op Zondag) voor stadsverfraaiing.

Serge Kortenbroek is een Delftse kunstenaar die werkt onder de alias van Serge KB. Hij tekent en schildert surrealistische wezens, dieren, cyborgs en androïden. Op diverse ondergronden – canvas en papier, maar ook muren en gevonden voorwerpen – creëert hij grimmige taferelen met een twist. Door te experimenteren met verschillende materialen en onderwerpen, ontwikkelt Serges stijl zich continu. Zijn werken zijn vaak geïnspireerd door de natuur en haar vreemde en mooie wezens, regelmatig gepimpt met analoge elementen. Zijn interesse in het verlaten en vervallen is terug te vinden in zijn werk met stukken geschilderd op oud roestig metaal of beschadigde houten platen, vaak gevonden in verlaten en vergeten gebouwen. Deze deurschildering maakte Serge in de Vlouw. Het grote werk laat handen zien die een aantal dieren vasthouden. Dieren spelen een belangrijke rol in het dagelijkse leven van Serge en ze zijn een goede inspiratiebron voor zijn werk. In zijn werk probeert hij dieren af te beelden die niet zo vaak geportretteerd worden in de kunst. Zo zie je op dit kunstwerk van links naar rechts een aap, haas, walrus en een varken. Daarboven zweven nog enkele insecten en nog een haas en walvis. De handen die de dieren vasthouden, symboliseren de handen van Serge zelf. De handen presenteren eigenlijk de dieren aan de kijker.

Op het elektriciteitshuisje en de zeven deuren en panelen van de Halsteeg zijn woorden van zelfontworpen letters te zien. Op initiatief van expositieruimte 38CC gaven gemeente Delft en de buren van ontwerpbureau Zoetmulder kunstenaar Job Wouters de opdracht om de steeg een opknapbeurt te geven. Job Wouters koos voor tekst, om te verwijzen naar de drukkerij Meinema die decennialang in het pand van 38CC zat. Geïnspireerd door archiefteksten over de gebruikers van de steeg van vroeger heeft Wouters Middelnederlandse schimpwoorden geschreven in de steeg. Zo is het woord ‘Pompeye’ te lezen, de naam van het hondje van Willem van Oranje. Er is een grote kans dat die daar heeft rondgelopen, aangezien de Halsteeg vlak bij het vroegere huis van Willem van Oranje lag. Ook het woord ‘Avondspronck’ is te lezen, dat verwijst naar ‘s avonds laat dansen op straat. De tot de verbeelding sprekende woorden zijn met de hand in prachtige letters geschilderd. In het hardblauw, felrood en gitzwart, kleuren die drukkers gebruiken. Zo vloeien verleden en heden, ambacht en graffiti, kunst en vormgeving samen. De verwaarloosde Halsteeg, door Delftenaren ook wel de pissteeg genoemd, heeft hierdoor nieuwe allure gekregen.
Job Wouters aka Letman (www.letman.com) leeft en werkt in Amsterdam. Hij is een extreme letter-ontwerper met een internationale reputatie. Wouters, bekend van muurschilderingen voor de Bijenkorf in Amsterdam en shows van modeontwerper Dries van Noten, maakt monumentale muurschilderingen waarin tekst niet alleen tekst is, maar ook functioneert als beeld. Door handmatig woorden te schilderen ontwikkelt hij nieuwe lettertypes. Zo bevindt zijn werk zich tussen kunst, typografie en vormgeving.

Op verzoek van de gemeente Delft heeft de Amsterdamse beeldhouwer/street artist Hugo Kaagman in 2013 een gevel in de Bonte Ossteeg aangekleed met een grote Delfts blauwe muurschildering. De gevel is de westelijke zijmuur van het pand Markt 20/22, een rijksmonument. Op de begane grond zit een café. Het kunstwerk bestaat uit een wit geverfd vlak op een gestuukte laag, met daarop in blauwe verf diverse decoraties. Naast typische Delftse taferelen, zoals Johannes Vermeer en Hugo de Groot, staan op de muur ook een paar grappige beelden, zoals schaars geklede vrouwen, het lampje van Donald Duck en een neuspeuteraar met punkkapsel. Zie ook nummer 56.

Tegenover de Delfts blauwe muurschildering in de Bonte Ossteeg staat een in blauw en wit beschilderde transformatorkast, met erbovenop ‘De Bonte Os’. Het opvallende kunstwerk is van de hand van de Amsterdamse beeldhouwer/street artist Hugo Kaagman. Zie ook nummer 56.

Hugo Grotius, beter bekend als Hugo de Groot (1583-1645), is een van de bekendste figuren uit de Nederlandse historie en wordt beschouwd als een van de grootste juristen ooit. Met beroemde werken als ‘De jure belli ac pacis’ en ‘Mare Liberum’ legde hij de basis voor het huidige westerse rechtssysteem. Hij ging studeren toen hij elf jaar was, op zijn zestiende was hij al advocaat, later werd hij onder andere diplomaat en historicus. Uiteindelijk schopte hij het tot Pensionaris van Rotterdam – de belangrijkste adviseur van het stadsbestuur. Na 1610 ontstond een religieus conflict tussen de remonstranten en de contraremonstranten. Hugo de Groot koos de zijde van remonstranten, waarop Stadhouder Prins Maurits hem veroordeelde tot een levenslange gevangenisstraf, eerst in Den Haag en later in Slot Loevestein. Daar wist hij op wonderbaarlijke wijze te ontsnappen: hij verstopte zich in een boekenkist. Hugo de Groot stierf in 1645 als balling van de Republiek in Rostock, Noord-Duitsland. Na zijn dood werd het gebalsemde lichaam naar Holland gebracht, waar hij onder grote publieke belangstelling in de Nieuwe Kerk van Delft werd begraven. De grafkelder en het grafmonument staan vlak naast die van zijn aartsvijand Prins Maurits.
Het bronzen standbeeld geeft De Groot weer in zijn rol als rechtsgeleerde. Hij draagt een toga en heeft een wetboek in zijn hand. Het beeld stond oorspronkelijk in het midden van de Markt, maar werd om praktische redenen, denk aan de Taptoe, in 1954 naast de toren van de Nieuwe Kerk neergezet. Veel Delvenaren vonden dat hij daar niet optimaal tot zijn recht kwam; daarom werd deze grote denker toch weer naar het midden verplaatst in 1977. Tijdens de herinrichting van de Markt in 2004 werd ‘Hugo de Groot’ grondig gerestaureerd en dichter bij de Nieuwe Kerk geplaatst.
Franciscus Leonardus Stracké (1849-1919) was een Nederlandse beeldhouwer, zoon van Jean Theodore Stracké. Hij komt uit een van origine Duitse kunstenaarsfamilie. Zijn opa was de Duitse schilder en beeldhouwer Ignatius Johannes Stracké. Gottfried Stracké en Frans Stracké, beiden beeldhouwers, waren zijn ooms. Het bekendste werk van F.L. Stracké is het standbeeld van Hugo de Groot. Daarnaast maakte hij in 1889 een marmeren buste van Dr. Schaepman voor het Rijksmuseum. De beeldhouwer wordt beschouwd als de leermeester van Hendrik Albert van den Eijnde (1869-1939), die in 1891 zijn assistent werd. Stracké is door Paus Leo XIII (1810-1903) onderscheiden met de Pro Ecclesia et Pontifice.

Op de Bijbelbrug, tussen de Markt en de Jacob Gerritstraat, stond al jaren een kaal elektriciteitshuisje. Op initiatief van Rewriters010 en de gemeente Delft heeft kunstenares Nina Valkhoff in 2020 dit kastje kleur gegeven. Er is een klein, kleurrijk vogeltje te zien die qua kleuren helemaal bij Delft en de historische gebouwen past.
Nina Valkhoff is een illustrator en muralist uit Rotterdam. Zij werkt al meer dan 20 jaar als professionele muralist met werken in Zweden, Italië, België, Nederland, Argentinië, Portugal, Mexico, Frankrijk en Ierland. Nina studeerde illustratie aan de Willem de Kooning Kunstacademie in Rotterdam. Haar werk is wereldwijd te zien op straat, appartementsgebouwen, restaurants, kantoren en winkels. Het maken van grote muurschilderingen is haar passie. Ze vindt het heerlijk om haar muren te bedekken met planten en dieren, vooral met bedreigde diersoorten om mensen bewust te maken van hun bestaan, om de schoonheid van deze dieren te laten zien en om te wijzen op onze selectieve liefde voor de schattige of meer gewone dieren. Naast het maken van muurschilderingen, schildert ze graag dieren op vintage leren tassen. Op deze manier hergebruikt ze de tassen door deze nieuw leven in te blazen en er een uniek kunstwerk van te maken.

Onder het motto ‘Delft is goud, jij bent goud’ is het smalle deel van de Jozefstraat naast de Maria van Jessekerk omgetoverd in een gouden loper. De vergulde, gepersonaliseerde straatklinkers (elke steen is voorzien van vier initialen) staan symbool voor de unieke verbintenissen tussen mensen, binnen en buiten Delft. Het project ‘Delft is goud, jij bent goud’ vond plaats in het kader van het Gouden Eeuwjaar in Delft, met steun van de gemeente. De klinkers zijn cadeau gedaan door Delftenaren en niet-Delftenaren, als blijk van waardering voor iemand die zij ‘goud’ vinden. In de zomer van 2021 zijn de laatste gouden klinkers in de Jozefstraat geplaatst. Hiermee staat de eindteller op ruim 2.000 klinkers.

Om de keerlus voor bussen op de Oude Langendijk te verfraaien, gaf de gemeente Marcel Smink de opdracht voor een kunstwerk. De locatie moest overzichtelijk blijven en het object mocht geen aanleiding geven tot verblijf. Het blauwe hart is symbolisch op verschillende manieren verbonden met Delft. Zo staat de blauwe kleur voor het beroemde Delfts blauw, verwijst de technische constructie naar de Technische Universiteit en het hart naar het stadshart waarin het beeld staat. ‘s Avonds is het beeld van binnenuit verlicht, een verwijzing naar het glas in lood van de kerken in Delft. De plastische vorm van het hart sluit aan op die van de rotonde.

Beeldhouwer, omgevingskunstenaar en ontwerper Marcelius Jacobus Franciscus (Marcel) Smink is geboren in Heumen op 11 juli 1967. Hij studeerde aan de Hogeschool voor de Kunsten (Arnhem) en woont en werkt sinds 1994 in Arnhem.

De beroemde schilder Johannes Vermeer woonde van zijn geboorte in 1632 tot zijn dood in 1675 in Delft. Dat maakte het opmerkelijk dat in de stad geen enkele ‘Vermeer’ aanwezig was. De Vermeerstichting besloot daar iets aan te doen. Ze liet Wim T. Schippers, kunstenaar en bekend van diverse tv-typetjes, een beeld maken van ‘Het melkmeisje’ om de driehonderdste sterfdag van Vermeer te herdenken. Schippers baseerde zich op het gelijknamige schilderij van Vermeer, dat in het Amsterdamse Rijksmuseum hangt. Het beeld staat tegenwoordig naast de Nieuwe Kerk en daarvoor op de Binnenwatersloot, waar vroeger de Waterslootse Poort toegang gaf tot de stad. Eerder stond het op de hoek Phoenixstraat/Schoolstraat en aan de Sint Olofsstraat (De melkjongens).

De Beestenmarkt was vanaf de zestiende eeuw tot 1972 in gebruik als veemarkt. De ‘Delftse Koe’ (hoewel sommigen het een stier noemen) is een herinnering aan deze tijd. Keramist, beeldhouwer en ontwerper Rob Brandt maakte het kunstwerk in 1987 tijdens het project ‘Hedendaags Delfts Blauw’ en noemde het ‘Statue for Cobra’. De gemeente Delft kocht het beeld een paar jaar later aan en gaf het een plek op de in 1993 gerenoveerde Beestenmarkt. De koe is geschilderd in rood, blauw en geel, en staat op omgekeerde zilverkleurige vingerhoedjes op een hoge zuil die wit met zwarte vlekken is. Dit verwijst naar de kleuren van de typisch Nederlandse koe.

Rob Brandt volgde de St. Joost Academie in Breda. Na zijn afstuderen in 1973 brak hij in 1975 door met de keramische Goods Deukbeker. Hoewel dat zijn bekendste werk is, heeft Brandt nog meer gebruiksvoorwerpen ontworpen. Ook legt hij zich toe op het maken van standbeelden en kunstwerken. Brandts werk is opgenomen in de collectie van diverse musea, zoals het Rotterdamse Boijmans van Beuningen en het Frans Hals Museum in Haarlem.

Begin jaren negentig van de vorige eeuw kreeg de kruising Brabantse Turfmarkt/Burgwal en het gebied eromheen een opknapbeurt. De gemeente wilde een beeld plaatsen op de ruime kruising dat zowel op kleine als grote afstand interessant is, associaties oproept en boeiend blijft. Dit beeld van de Delftse beeldhouwer en schilder Hans Kuyper past in die visie. Wie goed kijkt, ziet dat het bestaat uit een speelse compositie van vier elementen: een vogel, een boom, een boot en water. Kuyper heeft zich laten inspireren door de plek. Water staat bijvoorbeeld symbool voor de vroegere gracht in dit gebied, waar turfboten aanmeerden. Het gaat bij dit werk om het spel tussen de verschillende ‘bouwstenen’, die willekeurig bij elkaar lijken geplaatst.
Hans Kuyper werd geboren in Voorburg. Hij studeerde aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag (beeldhouwen en boetseren) en aan de Kunstacademie San Carlos in Mexico-stad (schilderen/grafiek). Kuyper heeft diverse beelden in de openbare ruimte geplaatst, waaronder in Purmerend, Leidschendam en Delft. Daarnaast maakt hij ruimtelijke stillevens, portretten en kleinere figuren ten voeten uit. Hij brengt in zijn werk de beeldhouwkunst en de schilderkunst samen. Het beeld wordt geboetseerd, al dan niet beschilderd of gepatineerd en in brons of keramiek uitgevoerd. Zijn werk gaat over ontmoeten, overleven, (h)erkennen en poëzie. Hans Kuyper werd in 2019 genomineerd voor de Nederlandse portretprijs. Hij heeft zijn atelier aan het Rietveld.

De Kromstraat is een smalle steeg tussen de Jacob Gerritstraat en de Koornmarkt. In de veertiende eeuw was de naam Tunaerssteghe (al in 1349 vermeld). In een koopbrief uit 1520 werd de steeg Cromstraat- of Tuinaert-steegh genoemd, dit is de oudst bekende vermelding van de opmerkelijke naam Kromstraatsteeg. Hoewel in de zestiende eeuw vervangen door Kromstraatsteeg, noemde men de steeg in de Delftsche Courant van 31 januari 1851 nog Tuindersteeg. ‘Krom’ kan verklaard worden door de bocht die de steeg maakt en ‘straatsteeg’ mogelijk doordat de steeg bestraat was in een tijd dat de meeste stegen onverhard waren (vergelijk ‘straatweg’). In 1964 koos de Delftse gemeenteraad in 1964 voor de naam Kromstraat.
De vrolijke muurschildering van de Delftse Waterlelies bevindt zich op de zijmuur van het hoekpand waar vroeger fotowinkel Van der Reijken gevestigd was (Koornmarkt 72). De Zuid-Afrikaanse kunstenaar Shaun Herron maakte dit kunstwerk rond 2005 naar aanleiding van het origineel van de Franse kunstschilder Claude Monet (1840-1926), de belangrijke voorman van het impressionisme.

Een zonnewijzer kan door middel van de zon de tijd aanwijzen. Een lange tijd in de geschiedenis was de zonnewijzer voor de ‘gewone burger’ het enige middel om te weten te komen hoe laat het is. Pas vanaf ongeveer 1950 kon iedereen zich een nauwkeurige klok veroorloven. Ter gelegenheid van het zesde lustrum van de Delftse Studentenvereniging Sint Jansbrug bood de vereniging deze zonnewijzer in 1977 aan de gemeente Delft aan. De vereniging bevond zich destijds in zwaar weer; de zonnewijzer stond symbool voor het eeuwig voortbestaan.

Het beeld is een kopie van het bronzen kunstwerk ‘Isthmus Landscape’ en is gemaakt door de Britse kunstenaar Edward Barker uit Newton Flotman in Norfolk. ‘Isthmus’ betekent landengte of versmalling. Edward Barker was lid van The Norwich Twenty Group’ . Hij leefde van 1918 tot 1984.

In 2015 bestond parkeergarage Zuidpoort tien jaar. Voor dit jubileum werd de Amsterdamse kunstenaar Hugo Kaagman gevraagd een muurschildering te maken in de corridor van de parkeergarage. Hij toverde een lange wand om in een grote, delftsblauwe tegelcompositie met typische Delftse taferelen en motieven. Er is van alles te zien, zoals molen de Roos, het meisje met de parel van Vermeer, de Oostpoort, de microscoop van Van Leeuwenhoek, verwijzingen naar het VOC, kunstenaar Banksy (Parking), het wapen van Delft, de Nieuwe Kerk, Hugo de Groot, de moord op Willem van Oranje, Melkmeisje, tulpen, Escher, stripfiguren en zelfs een visser in een bootje.
In 2016 maakte Hugo Kaagman een nieuwe wandschildering op de tweede verdieping van parkeergarage Zuidpoort. Hier koos hij voor het thema Kikker Land; een collage van patronen met een verhaal. Kikkers als invalshoek, obsessie, concept… Zie ook nummer 45.

Naast de Oostpoort staat dit stalen beeld, gemaakt door de Delftse beeldhouwer Hans la Hey. Het maakt deel uit van een serie van vier beelden, getiteld ‘Vier windstreken’. Hans la Hey kwam op een bijzondere wijze tot deze creatie. Hij hoorde het verhaal dat Willem van Oranje op 10 juli 1584 niet vermoord zou zijn door Balthasar Gerards, maar een natuurlijke dood was gestorven. De 27-jarige Fransman, geboren in Vuillafans, zou dan ook ten onrechte na vier dagen gruwelijke martelingen zijn geëxecuteerd. Dit gebeurde door vierendelen met trekpaarden. De verschillende ledematen werden hierna op de toegangspoorten van Delft ‘tentoongesteld’. Reden genoeg voor La Hey om vier beelden te ontwerpen als ‘eerbetoon’ aan Gerards; ze zijn zo geplaatst dat de Markt het middelpunt vormt. De beelden geven de vier dimensies van ruimte weer, namelijk lengte, breedte, hoogte en diepte. De andere kunstwerken staan in de Schoolstraat (nummer 12) en aan de Nieuwe Plantage (nummer 32). Het beeld dat aan de Zuidwal stond, is verdwenen. Hans la Hey volgde zijn opleiding aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten Sinds zijn afstuderen in 1976 werkt hij als beeldend kunstenaar.

In een nis boven de entree van de Oostpoort staat dit stenen beeld van een man met lantaarn, lans en hond. Het is een creatie van de Delftse beeldhouwer, medailleur en restaurateur Henk Etienne. Hij werd in 1895 in Delft geboren, studeerde aan de Technische Hogeschool en werkte het grootste deel van zijn leven in de Prinsenstad. In Delft staan verschillende kunstwerken van Etienne, waaronder ‘Vrouw met Vlam’ (1930) aan de Oude Delft (zie nummer 5) en ‘Koningin Wilhelmina’ (1938) bij het Koningsplein (zie nummer 26).

Een blinde muur aan de voet van de Sebastiaansbrug is omgetoverd in een kunstwerk van mozaïek, geïnspireerd door het werk van de Russische kunstenaar Wassily Kandinsky (1866-1944). Het kunstwerk dankt zijn naam aan de enorme graffiti-tag (Hank) die ooit een groot deel van deze goed zichtbare muur langs de Sebastiaansbrug bedekte. Meer dan 200 deelnemers waren betrokken bij het maken van het keramische mozaïek ‘Kandinsky-cirkels’ in vijf verschillende workshops. Onder deze enthousiaste vrijwilligers waren ook leerlingen van de nabijgelegen Oostpoortschool. De zwart-witte golven in Copacabana-stijl zijn een eerbetoon aan de Olympische Spelen van 2016 in Rio de Janeiro. Financiering voor het project kwam van Fonds 1818 en een particuliere donatie.

Nan Deardorff McClain van Smashing Tiles Mozaiek zet zich vanaf haar komst naar Delft, in 2008, actief in voor stadsverfraaiing. Haar eerste project was een fietswiel dat ze met mozaïeksteentjes versierde en in de vlaggenmast van haar woning aan de Pluympot stak (zie nummer 39). Sindsdien vloeien er ieder jaar nieuwe mozaïeken uit haar handen. Meerdere projecten hebben de Delfia Batavorum prijs (of de publieksprijs van Delft op Zondag) gekregen voor stadsverfraaiing. Haar nieuwste project is de Keramieken Kaart van Delft in de Papenstraat (zie nummer 42).

Sint Sebastiaan, naar wie de Sint Sebastiaansbrug is vernoemd, was in ongeveer 300 na Christus officier in het leger van de Romeinse keizer Diocletanus. Hij was een christen en werd daarom ter dood veroordeeld en met pijlen doorschoten, zoals hij ook is afgebeeld. Dit doodde hem echter niet en hij ging na zijn genezing naar de keizer om hem te wijzen op zijn misdaden. Toen werd hij alsnog gedood. De gemeente kocht het beeld ‘Sebastiaan’ in 1963 om het een plek te geven bij de Sint Sebastiaansbrug. Door de kleine afmetingen (1 meter 34) werd ‘Sebastiaan’ in 1966 op een hoge sokkel geplaatst. Vanwege verbouwing en herstructurering van het Zuidpoortgebied werd het daar weer weggehaald. Sinds 2007 staat het beeld op een lagere sokkel aan de Zuidwal.

Gerhard Marcks (18 februari 1889-13 november 1981) was een beroemde Duitse beeldhouwer, maar hij is ook bekend om zijn tekeningen, houtsneden, litho’s en keramiek. Marcks stierf in 1981 in Burgbrohl, Eifel. Tien jaar eerder werd als eerbetoon het Gerhard Marcks Haus opgericht in Bremen. Dit museum biedt een permanente tentoonstelling van zijn werk. De collectie bestaat uit 12.000 van zijn schetsen en voorbereidende tekeningen, 900 prenten en al zijn sculpturen (ongeveer 350).

Aan de Asvest (nummer 1, 2 en 3) zijn drie muurschilderingen te bewonderen met als thema’s Delft en dans, in kleur en zwart-wit. De talentvolle streetart-kunstenaars zijn helaas niet bekend.

Bij de speeltuin aan de Ham, tegenover de Hambrug, staat deze twaalf meter lange, veelkleurige mozaïekwand. De wand toont een brug met daarop een moeder met kinderen en fietsen, onder de brug een zwaan. Links is een bos met bloemen en rechts koeien in de wei afgebeeld. Het mozaïek is een creatie van de Amerikaans-Nederlandse (Delftse) kunstenares Nan Deardorff-McClain naar een ontwerp van Claudia Latorre. Vrijwilligers van de Stichting Delft MaMa hielpen mee. De wand won de publieksprijs van de Le Comteprijs 2017 van historische vereniging Delfia Batavorum.

Nan Deardorff McClain van Smashing Tiles Mozaiek zet zich vanaf haar komst naar Delft, in 2008, actief in voor stadsverfraaiing. Haar eerste project was een fietswiel dat ze met mozaïeksteentjes versierde en in de vlaggenmast van haar woning aan de Pluympot stak (zie nummer 39). Sindsdien vloeien er ieder jaar nieuwe mozaïeken uit haar handen. Meerdere projecten hebben de Delfia Batavorum prijs (of de publieksprijs van Delft op Zondag) gekregen voor stadsverfraaiing. Haar nieuwste project is de Keramieken Kaart van Delft in de Papenstraat (zie nummer 42).

Aan de Hooikade 13, vlak bij het station, ligt Bacinol 2, de creatieve broedplaats voor kunstenaars, ontwerpers, architecten en webdesigners in Delft. Oorspronkelijk was dit pand het hoofdkantoor van de Koninklijke Fabriek F.W. Braat. Vooral bekend door zijn stalen kozijnen. Bacinol 2 werd ontworpen door architect Jan de Bie Leuveling Tjeenk, in de stijl van het Nieuwe Bouwen. Het bestaat uit gewapend beton, gele bakstenen en – uiteraard – stalen vensters van Braat zelf. Dit visitekaartje van het bedrijf wilde de architect duidelijk laten terugkomen. Er is zelfs geen enkel stukje hout toegepast in het gebouw. In het trappenhuis zit een stalen lift met een zeldzame (en nu verboden) open ombouw. Maar de echte blikvanger is het gigantische glas-in-lood raam dat over de volle hoogte is aangebracht. Het glas-in-lood raam werd ontworpen door de Hongaarse kunstenaar Vilmos Huszár (1884-1960). Hij is het meest onbekende lid van kunststroming De Stijl. Sterker nog, hij was een van de oprichters en werkte nauw samen met Piet Mondriaan en Theo van Doesburg. Maar niet lang na de oprichting maakte de kunstenaar zich los van De Stijl en ging zijn eigen weg.

De naam Bacinol 2 suggereert een Bacinol 1. Dat klopt, maar dit gebouw (dat hoorde bij Koninklijke Gist- en Spiritusfabriek) moest in 2009 wijken voor de spoortunnel van het nieuwe station Delft. De naam Bacinol dankt het gebouw overigens aan geheime experimenten tijdens de Tweede Wereldoorlog. In het gebouw werden proeven gedaan met – toen net uitgevonden – penicilline. Om te voorkomen dat de Duitsers gebruik konden maken van het medicijn, produceerde de fabriek onder de codenaam Bacinol.

In Bacinol 2 is de gratis toegankelijke expositieruimte 38CC. Hier zijn continu exposities van hedendaagse kunstenaars. Ook restaurant Huszár op de begane grond is een bezoekje waard. Het is vernoemd naar de kunstenaar van het glas-in-lood werk. Leuke bijkomstigheid was dat de grootvader van het familiebedrijf vroeger huzaar (soldaat te paard) was. Zijn megafoto is verwerkt in de glazen wand in het café. Het gebouw kijkt uit over de Kolk, waar Johannes Vermeer zijn ‘Zicht op Delft’ schilderde.

Vlakbij Bacinol 2 en het kunstwerk Gezicht op Delft staat een vrolijk elektriciteitskastje. De Delfste kunstenaar Joost Konings schilderde hier de Zuidkolk op.
Joost Konings schildert (vooral in olieverf) en airbrusht. Daarnaast maakt hij werk in opdracht: portretten, muur-, meubel- en plafondschilderingen. Atelier Konings geeft workshops en modules schilderen en bodypainten aan diverse instellingen, bedrijven, scholen (ROC Amsterdam, opleiding tot allround grimeur) en particulieren.
Joost Konings is sinds 2004 verbonden aan Stichting Kunstdoelen Delft, waarvan de naam veranderd is in Stichting Beeldende Kunsten Delft, in de volksmond Kadmium. Hij heeft zijn atelier in Bacinol 2 aan de Hooikade.

Dit magische uitzichtpunt inspireerde Johannes Vermeer in 1660/1661 tot zijn wereldberoemde ‘Gezicht op Delft’. Het doek zelf hangt in het Mauritshuis in Den Haag. Ondanks allerlei veranderingen in de loop van de decennia kun je hier aan de Hooikade de torens van de Oude en de Nieuwe Kerk nog steeds terugvinden.
Op Vermeers doek staat eigenlijk maar weinig stad. Er is vooral water en lucht te zien met prachtig licht, reflecties en schaduwpartijen. Volgens Thomas Elshuis is Gezicht op Delft dan ook geen stadsgezicht, maar gaat het over licht en water. Elshuis kreeg in het Vermeerjaar van 1996 de opdracht om deze historische locatie met een kunstwerk te markeren.
In de tijd van Vermeer werden er enkele technische ontdekkingen gedaan die met waarneming en licht te maken hadden. Zo toonde de Engelse geleerde Isaac Newton aan dat wit licht bij breking uiteenvalt in alle kleuren van de regenboog (het prisma). Antoni van Leeuwenhoek, stadsgenoot van Vermeer, sleep lenzen en bouwde de eerste krachtige microscoop. Het is niet ondenkbaar dat dergelijke ontdekkingen Vermeer hebben beïnvloed. Hij maakte immers ook gebruik van de camera obscura (Latijn voor donkere kamer).
Dat alles brengt Elshuis samen in zijn ‘Panorama’. Opgeleid als architect maakte hij in de jaren negentig met een serie folly’s (bouwsels zonder gebruiksfunctie) de overstap naar de beeldende kunst. Ook toen al had fotografie zijn aandacht. ‘Panorama’ is een fotografisch werk dat inzoomt op Vermeers wolken en het zand op de oever van de Schie. Waterdruppels vergroten de zandkorrels uit en onderin het beeld prijken de kleuren van het prisma. Elshuis’ folly ‘Panorama’ creëert een intieme plek en geeft tegelijkertijd een weids zicht: op de stad zelf én op de technische vernieuwingen die vroeger en nu in Delft het licht zien.